تکیه بیگلربیگی
تکیه بیگلربیگی که قدمت آن به دوره قاجار باز می‌گردد، یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌رود که توسط فردی به نام عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی ساخته شد. این تکیه که در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۹۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، نه‌تنها از نظر معماری درخورتوجه است؛ بلکه تزیینات آینه‌کاری و گچ‌بری زیبایی دارد که جذابیت مضاعفی به آن بخشیده‌اند. نخستین موزه پارینه‌سنگی خاورمیانه با نام موزه پارینه‌سنگی زاگرس و همین طور موزه خط و کتابت در این تکیه برپا شده‌اند و با بازدید از این سازه تاریخی می‌توانید به تماشای دو موزه جذاب نیز بروید.
تکیه بیگلربیگی کجاست؟
آدرس: استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه، خیابان مدرس، روبه‌روی مسجد جامع
معرفی تکیه بیگلربیگی
تکیه بیگلربیگی که در بافت تاریخی کرمانشاه قرار دارد، قدمتش به دوره قاجار می‌رسد و از همین رو، ترکیبی از معماری دوره زندیه و قاجاری را به نمایش می‌گذارد. این بنا علاوه بر ارزش تاریخی، دارای معماری و تزیینات آینه‌کاری چشم‌نوازی است که برای هر بازدیدکننده‌ای جذابیت دارد. در طول بازدید خود حتما با قاب عکس‌های زیادی مواجه می‌شوید که به بانی‌های تکیه و افراد سرشناس شهر تعلق دارد. جالب اینکه قرارگیری موزه پارینه‌سنگی زاگرس و موزه خط و کتابت بر اهمیت این محل افزوده و بازدید از آن را در سفر به کرمانشاه اجتناب‌ناپذیر کرده‌اند.
تکیه مزبور در گذشته مساحتی بالغ بر ۴۰۰۰ متر مربع داشت و فضای متعددی در چپ و راست در ورودی آن قرار گرفته بود. از بناهای سمت چپ برای پذیرایی از مهمانان غریبه استفاده می‌شد و فضاهای سمت راست مخصوص احشام و دام بود. امروزه به‌دلیل واگذاری این بخش‌ها، تکیه بیگلربیگی مساحتی حدود ۲۰۰۰ متر مربع دارد.
تاریخچه تکیه بیگلربیگی
ساخت تکیه بیگلربیگی در سال ۱۳۰۹ هجری قمری توسط مرحوم خادم‌الحسین عبدالله خان فراش‌باشی ملقب به بیگلربیگی از مقامات مشهور و بانفوذ کرمانشاه در دوره قاجار شروع شد. عملیات ساخت این تکیه ۶ سال بعد در سال ۱۳۱۵ هجری قمری به پایان رسید. تزیینات گچ‌بری و آینه‌کاری آن نیز در سال ۱۳۲۶ هجری قمری تکمیل شد.
تکیه بیگلربیگی در گذشته نه‌تنها میزبان مراسم مذهبی بود؛ بلکه محل دارالحکومه عبدلله‌خان و نیز محل زندگی برادران و پسرهای وی نیز به شمار می‌آمد. این تکیه در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۹۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و میراث فرهنگی پس از خرید ملک در سال ۱۳۸۰، مرمت‌هایی را در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ انجام داد. در سال ۱۳۸۳ موزه خط و کتابت در این مجموعه برپا شد و در سال ۱۳۸۷ در ضلع جنوبی، موزه پارینه‌سنگی زاگرس آغاز به کار کرد.
نکات بازدید از تکیه بیگلربیگی
- بازدید از این مجموعه در ساعات اداری از ساعت هشت تا ۱۴ امکان‌پذیر است.
- قیمت بلیط ورودی در خرداد ۱۴۰۱ معادل ۴۰۰۰ تومان است که شامل بازدید از تکیه بیگلربیگی، موزه خط و کتابت و موزه پارینه‌سنگی زاگرس می‌شود.
- تکیه بیگلربیگی در مرکز شهر قرار دارد و دسترسی به آن با خودروی شخصی، تاکسی یا اتوبوس به‌راحتی امکان‌پذیر است.
- در زیرزمین تکیه، شربت‌خانه‌ای مشغول به کار است که می‌توانید نوشیدنی‌های سرد و گرم را در آن میل کنید.
- تکیه بیگلربیگی سه در ورودی دارد که فقط از یک در آن برای ورود به مجموعه استفاده می‌شود. این در روبه‌روی مسجد جامع قرار دارد و به‌حدی کوچک است که شاید در نگاه اول متوجه آن نشوید.
- موزه فاقد پارکینگ است؛ اما در نزدیکی آن پارکینگ عمومی وجود دارد.
- تاریکه بازار، مسجد شافعی و تکیه معاون‌الملک از جاذبه‌های نزدیک به تکیه بیگلربیگی هستند که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.
پرسش‌های متداول
تکیه بیگلربیگی کجاست؟
کدام موزه‌ها در تکیه بیگلربیگی قرار دارند؟
هزینه بازدید از تکیه بیگلربیگی چقدر است؟
بازدید از تکیه بیگلربیگی در چه ساعاتی امکان دارد؟
کوه بیستون
مجموعه معروف بیستون واقع در شهر بیستون کرمانشاه، تعداد زیادی آثار تاریخی نظیر مجسمه هرکول، پل بیستون، کاروانسرای شاه عباسی، نقش‌برجسته مهرداد دوم، فرهاد تراش و غیره را در خود جای داده است و از همین رو از مناطق مهم باستان‌شناسی در ایران به حساب می‌آید. یکی از آثار این مجموعه، سنگ‌نوشته و نقش‌برجسته حجاری‌شده داریوش است که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. علاوه بر این، وجود غارهای متعدد در کوه بیستون از حضور انسان در این منطقه در دوران پارینه‌سنگی حکایت دارند.
محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون که از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌رود، در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و کتیبه و سنگ‌نوشته داریوش هخامنشی در سال ۱۳۸۵ به فهرست آثار جهانی یونسکو اضافه شد. با این حال، ارزش و اهمیت بیستون را می‌توان تا دوره پارینه‌سنگی دنبال کرد؛ به‌ویژه که غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای بیستون بر این موضوع صحه می‌گذارند که این منطقه جزو مهم‌ترین سکونتگاههای زاگرس بوده است.
مجموعه بیستون با وسعت ۱,۶۵۰ هكتار از نظر تاریخی، طبیعی و زیست محیطی دارای تنوع و ارزش زیادی است؛ اما آنچه باعث شهرت جهانی بیستون شده، كتیبه داریوش کبیر متعلق به ۵۲۰ سال پیش از میلاد است.
این مجموعه تاکنون ۲۸ اثر ثبت‌شده در آثار ملی و جهانی را در خود جای داده است که از آن جمله می‌توان به غار شكارچيان، غار مَر دودر، سراب بيستون، غار مر تاريک، نيايشگاه مادی، سنگ بلاش، نقش‌برجسته مهرداد اشکانی، نقش‌برجسته گودرز، فرهاد تراش، کاروانسرای ايلخانی، پل بيستون و غیره اشاره کرد. این آثار بی‌بدیل و ارزشمند از اسناد مهم تاریخ ایران به شمار می‌روند.
جالب است بدانید که در دامنه کوه بیستون، قطعه‌سنگ‌های تراش‌خورده‌ای از جنس سنگ آهک به‌صورت پراکنده پخش شده‌اند که به‌شکل مکعب‌مستطیل و مکعب‌مربع هستند. مشابه این قطعه‌سنگ‌ها در سازه‌های نیمه‌کاره عصر ساسانی همچون فرهاد تراش و پل خسرو دیده می‌شود. علاوه بر تکنیک تراش این بلوک‌ها، علائم حجاران نیز به سبک زمان ساسانی است.
بیستون کجاست؟
بیستون در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه و در کنار راه باستانی کرمانشاه به همدان است. این محوطه تاریخی در دامنه کوه بیستون در شهر بیستون همچون نگینی می‌درخشد.
- آدرس: استان کرمانشاه، شهر بيستون، محوطه تاریخی بیستون
تاریخچه بیستون
مجموعه بیستون از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی کشور محسوب می‌شود که بنابر دلایل مختلفی، مورد توجه شاهان و فرمانروایان بوده است. از جمله آن دلایل، می‌توان به آب‌وهوای مطلوب و موقعیت جغرافیایی خوب آن اشاره کرد؛ ضمن اینکه بیستون در نزدیکی بین‌النهرین قرار داشت. جالب اینکه دشت بیستون در نزدیکی راه‌های مواصلاتی مهم نظیر جاده ماد به بابل و جاده ابریشم واقع شده بود که خود علت توجه شاهان سلسله‌های مختلف به آن را نشان می‌دهد. از آنجا که کوه بیستون در مسیر عبور کاروان‌ها و نظامیان قرار داشت، منطقه‌ای استراتژیک برای به‌رخ‌کشیدن قدرت پادشاهان ایران محسوب می‌شد.
این محوطه تاریخی و باستانی شامل آثار دوره‌های گوناگون از پیش از تاریخ تا پس از اسلام می‌شود. غار شکارچیان و غار مرخرل از دوره پیشاتاریخی، نیایشگاه مادی از دوره مادها، کتیبه و نقش‌برجسته بیستون از دوره هخامنشیان، پیکره هرکول از دوره سلوکیان، سنگ بلاش، سنگ‌نگاره گودرز و نقش مهرداد اشکانی از دوره اشکانیان، کاخ بیستون، فرهاد تراش، بنای ساسانی و پل ساسانی (خسرو) از دوره ساسانیان، کاروانسرای ایلخانی از دوره ایلخانیان، کاروانسرای شاه عباسی، کتیبه شیخ علی خان زنگنه و پل بیستون (پل صفوی) از دوره صفویان هستند.
علت نام گذاری بیستون
بیستون از واژه «بغستان» می‌آید که به معنی جایگاه خدایان است و احتمال می‌رود که نام باستانی آن باگاستانا بوده است. بیستون در گذر زمان به «بَهیستان» و بعدها «بَهیستون» تغییر یافت؛ تا اینکه پس از اسلام «بهستون» به‌معنای ستون نیکو یا ستون بهتر نامیده شد. امروزه نیز بیستون خوانده می‌شود؛ هرچند خواندن آن به‌شکل «بیستون» به‌معنای بدون ستون، اشتباه است و هیچ اعتباری ندارد.
پرسش‌های متداول
بیستون کجاست؟
مهم‌ترین اثر بیستون کدام است؟
کدام آثار تاریخی در بیستون قرار دارند؟
آثار باستانی بیستون به کدام دوره های تاریخی تعلق دارند؟
گالری تصاویر
باغ گلها کرمانشاه
کرمانشاه یکی از شهرهای مهم ایران است که پیشینه و فرهنگ آن ریشه در دل تاریخ دارد. این استان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاههای دنیا شناخته شده و جاذبه‌های بسیاری را در دل خود جای داده است. کرمانشاه به‌عنوان اولین پایتخت جهانگردی جهان اسلام را از طرف سازمان ملل شناخته می‌شود و سومین شهر به‌لحاظ گردشگری بعد از شیراز و اصفهان است.
باغ گل کرمانشاه کجاست؟
آدرس: کرمانشاه، کمربندی غربی کرمانشاه، روبه‌روی بیمارستان سینا
قیمت بلیط: رایگان (بازدید برای عموم آزاد است)
زمان بازدید: از ساعت ۹ تا ۱۲ و ۱۵ تا ۱۸
مدت زمان پیشنهادی برای بازدید: دو ساعت
باغ گل کرمانشاه از دیدنی‌های تازه تاسیس این استان به شمار می‌رود. این باغ بهشتی و زیبا میهمانان خود را با دنیای رنگارنگی از گل‌های ایرانی و خارجی مواجه می‌کند و بسیار منحصربه‌فرد است.
باغ گل کرمانشاه بعد از باغ گل اصفهان در جایگاه دوم باغ گل‌های ایرانی قرار گرفته است. این جاذبه با مساحتی بالغ بر ۶,۴۰۰ متر مربع، روبه‌روی بیمارستان سینا و حاشیه جنوب غربی شهر کرمانشاه احداث شده است. در طراحی و اجرای باغ گل کرمانشاه از همه روش‌های باغ‌سازی دنیا با رویکرد باغ ایرانی استفاده شده است.
متخصصان و کارشناسان برای طراحی و اجرای باغ گل کرمانشاه، تمام تلاش خود را به‌کار گرفته‌اند؛ تا با استفاده از روش‌های به‌روز و نمادهای مهم جهان، باغی تماشایی و ویژه برای مخاطبان فراهم آورند. باغ گل کرمانشاه مکانی برای تفریح، شناخت و آموزش است. ارتقای فرهنگ حافظت از محیط زیست، افزایش سطح علمی، جمع‌آوری، حفاظت و تحقیق روی گونه‌های مختلف گیاهان از جمله اهداف این مجموعه به شمار می‌روند.
مسیر دسترسی به باغ گل کرمانشاه
اگر قصد رفتن به باغ گل کرمانشاه با خودرو شخصی را داشته باشید، کمربندی قسمت غربی بهترین و سریع‌ترین مسیر دسترسی است. این کمربندی در انتها به بیمارستان سینا و ورودی باغ گلها می‌رسد. اگر هتل یا محل اقامت شما در مرکز شهر قرار دارد، استفاده از تاکسی بهترین گزینه است. در این مسیر باید با تاکسی به میدان فردوسی و سپس میدان آزادگان بروید. حدود ۲٫۵ کیلومتر بعد از میدان آزادگان، باغ گل کرمانشاه قرار دارد.
تاریخچه باغ گل کرمانشاه
باغ گل کرمانشاه که عملیات اجرایی آن به‌عنوان اولین پارک گل‌های غرب کشور، در مهرماه سال ۱۳۹۱ شروع شد؛ در اردیبهشت ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید و امکان بازدید عمومی فراهم شد. پروژه ساخت این باغ شامل دو ساختمان کوشک باغ ایرانی و ساختمان آموزشی بود، که در جهت اهداف مجموعه به‌کار گرفته شده‌اند.
یکی از اهداف اصلی تاسیس باغ گل کرمانشاه توسعه و ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست در کشور است. در این مجموعه تلاش شده تا خانواده‌ها به‌ویژه کودکان در فضایی آرام، انگیزه‌بخش و بازی‌گونه، دوستی با طبیعت را یاد بگیرند.
گیاهان باغ گل کرمانشاه
در باغ گل کرمانشاه ظرفیت کشت ۴,۰۰۰ گونه گیاهی وجود دارد. در این باغ انواع گیاهان کاشته شده و نگهداری می‌شوند؛ از این میان می‌توان به گل‌های ژاپنی، ایرانی، فرانسوی و ایتالیایی اشاره کرد. برای طراحی و کاشت این گیاهان از روش‌ها و جلوه‌های به‌روز استفاده شده است.
بذرهای استفاده شده در باغ گل کرمانشاه ازنوع مرغوب هلندی هستند و همین امر سبب شده است تا ظاهر و مقاومت بهتری نسبت به تنش‌های محیطی داشته باشند. بیش از ۱۰۰ نوع کاکتوس، ۳۰۰ گونه درختچه، گیاهان پوششی، گیاهان دارویی، گیاهان پیازی، گیاهان آپارتمانی و گل‌های زینتی، دیگر گیاهان استفاده شده در طراحی چشم‌نواز باغ گل کرمانشاه هستند. امکان خرید و تهیه گل و گیاهان آپارتمانی در باغ گل کرمانشاه برای بازدیدکنندگان وجود دارد.
پرسش‌های متداول
باغ گل کرمانشاه کجاست؟
هزینه بازدید از باغ گل کرمانشاه چقدر است؟
امکانات رفاهی باغ گل کرمانشاه چگونه است؟
بهترین زمان بازدید از باغ گل کرمانشاه کدام فصل است؟
طاق بستان
محوطه تاريخی طاق بستان در دامنه كوهی به همين نام در شمال شرقی حاشيه كنونی شهر كرمانشاه واقع شده است.برای دیدن طاق بستان باید راهی غرب ایران و استان و شهر تماشایی کرمانشاه بروید. این نقش برجسته را در محله طاق بستان می‌توانید ببیند.
طاق بستان در گذشته نام روستایی در ۹ کیلومتری شهر کرمانشاه بود. با گذر زمان و توسعه شهری، این روستا در محدوده شهری قرار گرفت و به یکی از محله‌های این شهر تبدیل شد که در حال حاضر در شمال شرقی کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه نقوش بر دامنه کوه و در کنار دریاچه‌ای قرار دارد که به دریاچه طاق بستان شناخته می‌شود. در گذشته این محل با آب و هوای مطبوع و طبیعتی که داشته، مکانی برای تفریح و شکار شاهان ساسانی بوده است و نقش‌های حجاری شده نیز نشان‌دهنده این موضوع است.
مجموعه تاریخی طاق بستان در فصل تابستان از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب و در زمستان نیز تا ساعت ۱۷ و ۳۰ پذیرای گردشگران است. قیمت بلیط برای بازدیدکنندگان ایرانی پنج هزار تومان و برای گردشگران خارجی نیز ۲۰ هزار تومان است.
در طول تاریخ، پادشاهان تلاش می‌کردند تا با به کار بردن هنر، شکوه و عظمتشان را نه‌تنها برای مردمان خود، بلکه برای تمام تاریخ به نمایش بگذارند و جاودانه سازند. یکی از روش‌ها برای نشان دادن قدرت و بزرگی پادشاهان، حجاری روی صخره‌ها، کوه‌ها و ایجاد نقش برجسته‌هایی از وقایع و رویدادهای مهم زمان بوده است. آن‌ها از هنرمندان می‌خواستند وقایعی چون تاج‌گذاری، پیروزی بر دشمنان را روی بر بلندای کوه و روی صخره حک کنند تا هر رهگذری که از آن حوالی رد می‌شود آن را ببیند.
معنی طاق بستان
سیاحان، مورخان و جغرافی‌نويسان دوره اسلامی، از اين محوطه با نام‌های متفاوتی ياد کرده‌اند. ابن فقیه و ابن رسته اين مکان را «شبديز»، ياقوت حموی آن را «قصر شیرين»، حمدالله مستوفی «طاق بسطام» و برخی ديگر آن را «طاق بهستون»، «طاق بیستون» و «تخت بستان» نامیده‌اند. مردمان محلی نیز اين محوطه را با نام «طاق وُسان» و «طاق بُسان» می‌شناسند.
امروز نیز این مجموعه نقش برجسته با نام طاق بستان شناخته می‌شود که در گویش کرمانشاهی یا کردی کرمانشاهی، «تاق وه سان»، تلفظ می‌شود. در واقع «تاق» به‌معنای «طاق» و «وه» به‌معنای« از» و «سان» به‌معنای «سنگ» است. بنابراین طاق بستان یعنی طاقی از سنگ است. تاق نیز واژه‌ای فارسی و طاق معرب آن است؛ بنابراین نوشتن آن به‌صورت تاق درست‌تر است.
تاریخچه طاق بستان
پادشاهان ساسانی، پیرامون مجموعه تاریخی تخت جمشید را اولین مکان انتخابی برای تراشیدن تندیس‌های دوران حکومت خود، در نظر گرفته‌اند. ولی پس از پادشاهی اردشیردوم (پادشاه ساسانیان در سال‌های ۳۷۹ تا ۳۸۳ میلادی)، به دستور وی و بعد از رسیدن به پادشاهی، طاق بستان از میان سایر مناطق ایران برگزیده شده و این محل را بهترین مکان برای ایجاد سنگ‌نوشته‌های سلطنت خود برشمرد.
شاید بتوان مهم‌ترین دلیل این امر را موقعیت جغرافیایی آن که در بین راه جاده‌ی ابریشم (شاه‌راه مهم بازرگانی در قاره‌ی آسیا که غرب، شرق و جنوب آسیا را به یکدیگر و شرق قاره‌ی اروپا را به شمال قاره آفریقا پیوند داده است) قرار گرفته و از طبیعت بکر و زیبایی برخوردار است، بیان کرد. چشمهای زیبا و چشم‌نواز در این منطقه به چشم می‌خورد که از آبی گوارا و مطبوع برخوردار بوده و زیبایی دوچندانی به محیط اطراف خود بخشیده است. البته در این محوطه بناهای دیگری بوده است که اکنون دیگر وجود ندارند. در این، محل بقایای پلی در سمت شرقی نقش برجسته اردشیر دیده می‌شود. سنگ‌نگاره‌ای نیز در سال‌های اخیر در بالای چشمه طاق بستان کشف شده است.
نظرات متعددی در مورد تاریخچه این مجموعه باشکوه تاریخی وجود دارد که هرکدام در نوع خود جالب و شنیدنی است؛ در کتاب مسعودی اشاره شده، حجاری‌های صورت گرفته در طاق بستان را یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخ معرفی کرده و بر این باور است که این منطقه از کشور، حدود ۱۳ قرن پیش، به‌عنوان باغهای پادشاهان ساسانی استفاده می‌شد.
آرتور کریستنسن نیز، مجموعه طاق بستان را زیارتگاه آناهیتا برشمرده و معتقد است که اولین پادشاهان ساسانی، تا نرسی (نوه‌ی یزدگرد سوم و از پادشاهان ساسانی) تصاویر خود را در صخره‌ها و سنگ‌های عظیم اطراف مجموعه‌ی تخت جمشید، حکاکی کرده‌اند. برخی از باستان‌شناسان و مورخان، قدمت این مجموعه را که متشکل از چندین سنگ‌نوشته (کتیبه‌های سنگی) است، به دوران حکومت پادشاهان ساسانی که به قرن سوم میلاد باز می‌گردد، تخمین زده‌اند.
آسیب‌های طاق بستان
طبق نقل قول‌ها، به نظر می‌رسد که فرشی متشکل از جواهر کف طاق بستان پهن بوده که متأسفانه در زمان حمله اعراب به ایران، بین فرماندگان عرب به‌عنوان غنیمت جنگی تقسیم‌بندی شده است. تجاوز و حمله به این مجموعه شگفت‌انگیز تاریخی بارها و بارها صورت گرفته که آسیب‌های فراوانی را به آن وارد ساخته است. بویژه در مدت زمان حضور نیروهای استالین و انگلیسی، تخریب‌ها و خسارت‌های بسیاری را بر پیکره طاق بستان کرمانشاه وارد کرده‌اند که تأسف‌بار است.
هرچند با وجود این همه آسیب، باز هم می‌توان شکوه، عظمت و زیبایی این اثر باستانی را به وضوح مشاهده کرد. کتیبه قاجاری محمد علی میرزا نیز به نوبه خود موجب آسیب زدن به این حجاری باشکوه دوران باستان شده است. عوامل طبیعی نیز مانند ترک برداشتن دیواره‌های طاق به‌دلیل رانش زمین، به مرور زمان موجب نفوذ آب و تجمع خزه‌ها و در نتیجه محو شدن بخشی از نقوش این طاق‌ها می‌شود.
پرسش‌های متداول
طاق بستان کجاست؟
اهمیت طاق بستان در چیست؟
مهم‌ترین نقوش طاق بستان کدامند؟
چه آثاری در موزه سنگ طاق بستان نگهداری می‌شود؟
خیابان سپه
خیابان سپه قزوین نخستین خیابان طراحی شده در ایران است که در دوره صفوی و در زمان پایتختی قزوین احداث شد. این خیابان که یکی از جاهای دیدنی قزوین به شمار می‌رود، بعدها به‌عنوان اولین خیابان مدرن ایران در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. خیابان سپه که در زمان تاسیس نسبت به دیگر معابر شهری، امکانات بیشتری داشت، امروزه بافتی فرسوده دارد. این خیابان جاذبه‌های گردشگری متعددی همچون کاخ چهلستون، بازار قزوین، سردر عالی‌قاپو و… را در خود جای داده است.
خیابان سپه قزوین که با نام عالی قاپو یا دولتی نیز شناخته می‌شد، نخستین خیابان ایران است. پیش از این، خیابان‌ها و گذرهای شهری به‌صورت طبیعی ایجاد شده بودند. شاه طهماسب دستور ساخت خیابانی را داد که با اصول و فنون مهندسی طراحی شده باشد.
خیابان سپه قزوین به‌عنوان نخستین فضای شهری شناخته می‌شود که ماهیتی متفاوت از میدان‌ها و میدانچه‌ها یا گذرهای ارگانیک فاقد طراحی دارد و بیشتر به‌عنوان مسیری مستقیم برای رفت‌وآمد طراحی شده است. این محور در دوره پایتختی شهر قزوین از محل سردر عالی قاپو تا حوالی مسجد جامع امتداد یافت. به‌این‌ترتیب خیابان سپه طول بیشتری پیدا کرد و به سلامگاه شاهزاده حسین رسید. پس از انتقال پایتخت به اصفهان، نمونه کامل‌تر آن در این شهر و با عنوان چهار باغ اصفهان ساخته شد.
با معرفی خیابان سپه به‌عنوان اولین خیابان ایران در سال ۱۳۸۷ و ثبت آن در فهرست آثار ملی، گردشگران بیشتری برای بازدید و خیابان‌گردی در این نقطه از شهر، راهی قزوین شدند.
به‌مرور زمان تغییراتی در نامگذاری معابر شهری صورت گرفت؛ به‌نحوی که اکنون برای بازدید از خیابان سپه قزوین باید تقاطع دو خیابان شهید انصاری و پیغمبریه را بگردید. خیابان سپه روی نقشه با نام خیابان شهدا مشخص شده است.
دو طرف این خیابان فروشگاه‌هایی فعالیت دارند که با آجرنمای یک‌دست و قدیمی، ظاهر زیبایی پیدا کرده‌اند. در بخش جنوبی این خیابان بیشتر مغازه‌ها در حوزه صنایع غذایی نظیر آجیل‌فروشی، رستوران، پیتزا، کبابی، ویتامینه، جگرکی و… فعالیت می‌کنند. برای خرید لباس و زیورآلات بهتر است سری به بخش شمالی خیابان سپه بزنید. بی‌شک پیاده‌روی در این خیابان و گشت‌وگذار در کوچه‌پس‌کوچه‌های بافت قدیم آن، حس‌وحال خیلی خوبی را برایتان به ارمغان می‌آورد.
وجه تسمیه خیابان سپه
وجه تسمیه خیابان سپه به جنگ شاه طهماسب صفوی با ازبکان برمی‌گردد. شاه طهماسب جوان که زمان جنگ فقط ۱۶ سال سن داشت، همراه با سپاهش راهی خراسان و شهر هرات شد. او می‌خواست این منطقه را از حمله ازبکان حفظ کند. شاه در جریان این جنگ، با طراحی خیابان آشنایی بیشتری پیدا کرد.
شاه جوان مدتی در محله‌ای از هرات به نام «خیابان» اقامت داشت تا سپاهش را برای مقابله با ازبک‌ها منظم کند. نتیجه این جنگ به‌نفع سپاه ایران رقم خورد. شاه طهماسب به شکرانه این پیروزی، نام آن محله هرات را روی اولین خیابان ایران گذاشت. سال‌ها بعد مردم محله اطراف سپه را، محله خیابان می‌نامیدند.
دوره صفوی
شاه طهماسب صفوی در شمال محله شهرستان قدیم یا حصار شاپور، هم‌زمان با ساخت خیابان سپه، اقدام به احداث جعفرآباد کرد که شامل عمارت و خانه‌های دو طرف این خیابان و باغ سعادت آباد، عمارت دولتخانه، حرم‌سرا و باغهای شرقی و غربی عمارت‌های مذکور می‌شد. خیابان سپه قزوین در دوره صفوی به‌قدری زیبا به نظر می‌رسید که عبدی بیگ آن را با بهشت مقایسه کرده بود. درخت‌های سرسبز چنار در دو طرف خیابان، جوی‌های آب روان، گونه‌های گیاهی مختلف سرو و صنوبر، طراحی زوایا و کف خیابان و… ویژگی‌های خیابان سپه بودند.
قرارگیری دو دروازه شاهی در ابتدا و انتهای خیابان سپه به ارزش و اهمیت آن افزوده بود. از دیگر اقدامات شاه طهماسب، ایجاد محلی برای گردش و آسایش مردم در این خیابان بود. خیابان سپه در دوره‌های مختلف تاریخ چنان اهمیت داشت که همیشه بخشی از برگزاری مراسم مختلف بود. برای مثال می‌توان به لحظه ورود مظفرالدین شاه به قزوین اشاره کرد که در این خیابان از او استقبال باشکوهی شد. در این خیابان همه عناصر برای ساخت بخشی از شهر وجود داشت؛ به همین دلیل هیچ‌گاه از ارزش و اهمیت آن کاسته نشد. علاوه بر این، پادشاهان صفوی از این خیابان برای خوش‌آمدگویی به سفیران دولت‌های خارجی استفاده می‌کردند.
دوره قاجار
در زمان ناصرالدین شاه به دستور مباشر سعدالسلطنه که بعدها حاکم قزوین شد، در قسمت جنوبی خیابان یعنی از مقابل مسجد جامع تا چهارراه سپه کنونی، مهمان‌خانه و چاپارخانه احداث شد و خیابان سپه از شرق مهمان‌خانه با معبر باریکی به خیابان تهران (تهران قدیم کنونی) راه یافت. این منطقه از خیابان سپه در حال حاضر محل استقرار بارفروشان است.
دوره پهلوی
رضا خان در سال ۱۳۰۷ تغییراتی در خیابان سپه به وجود آورد و آن را سنگ‌فرش کرد تا شهروندان راحتی بیشتری داشته باشند. مهمان‌خانه و چاپارخانه خیابان سپه در سال ۱۳۱۰ تخریب و سبزه میدانی به‌جای آن احداث شد که بهخاطر بی‌آبی مخروبه باقی ماند. بعدها با رسیدن خط‌آهن به قزوین و ساخت ایستگاهی در جنوب شهر، خیابان سپه را تا ایستگاه راه‌آهن ادامه دادند و به این ترتیب، سبزه میدان و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه از بین رفت.
با گسترش فضاهای شهری، خیابان سپه در بخش جنوبی قزوین قرار گرفته است. بیشتر مراکز مهم شهر در بخش مرکزی و شمالی این شهر هستند. بااین‌حال خیابان سپه هنوز مهم‌ترین خیابان شهر برای قزوینی‌ها است و در جشن‌های ملی و مذهبی یا مراسم عزاداری میزبان مردمی می‌شود که از هر نقطه شهر خود را به آن می‌رسانند.
پرسش‌های متداول
خیابان سپه کجاست؟
جاهای دیدنی خیابان سپه کدامند؟
علت شهرت خیابان سپه چیست؟
قدمت خیابان سپه به چه زمانی می‌رسد؟
آب انبار سردار بزرگ
آبانبار سردار بزرگ، بزرگ‌ترین آبانبار تک گنبدی ایران و یکی از جاهای دیدنی قزوین است که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری در محله راه ری قزوین ساخته شد. این آبانبار، سردری بلند با قوس جناغی دارد که با ۴۸ پله سنگی در راهی موسوم به «راهشیر»، به عمق ۱۲٫۵ متری زیر زمین می‌رسد. بنای تاریخی مزبور در تاریخ هشت شهریور ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به روی گردشگران باز است.
شهر قزوین روزگاری بیش از ۱۰۰ آبانبار داشت؛ اما در حال حاضر تعداد آب‌انبارهای سالم آن به کمتر از ۱۰ مورد رسیده است. دلیل اصلی این امر را می‌توان گسترش سریع شهر قزوین و مهاجرپذیری بالای آن دانست که باعث ساخت‌وسازهایی درون بافت قدیمی شهر شد تا مهاجران جدید بتوانند در آن مستقر شوند. یکی از این آب‌انبارها، آبانبار سردار بزرگ است که به‌عنوان سازه‌ای بزرگ و جالب در نظام آبرسانی شهری، در سال ۱۳۵۵ با شماره ۱۳۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این آبانبار تاریخی توسط دو برادر به نام‌های محمدحسن خان و محمدحسین خان از امرای فتحعلی شاه در بی‌آب‌ترین محله شهر قزوین یعنی محله «راه ری» بنا شد. در کتیبه سردر نیز این دو موسس و تعمیر آن در سال ۱۳۵۷ توسط شهرداری قزوین ذکر شده است. جالب اینکه در قزوین دو آبانبار به نام‌های سردار بزرگ و سردار کوچک وجود دارد که برخلاف تصور گردشگران، آبانبار سردار بزرگ از لحاظ حجم کوچک‌تر از آبانبار سردار کوچک است و دلیل نامگذاری آن‌ها فقط بهخاطر سازنده‌هایشان بوده است.
معماری آب انبار سردار بزرگ
در دو سمت ورودی آبانبار سردار بزرگ، با سکوی سنگی برای نشستن و استراحت روبه‌رو می‌شوید. این بخش دارای طاق‌نمای عریضی با قوس جناقی و دو طاق جانبی به‌صورت دو طبقه است که آجرکاری و کاشی‌کاری با طرح هندسی، زیبایی دوچندان به آن‌ها بخشیده‌اند. در ادامه، مسیر دسترسی به پاشیر جهت برداشت آب قرار دارد که درمجموع شامل ۴۸ پله سنگی می‌شود و هر پله به ارتفاع متوسط ۲۵ سانتی‌متر است. در این مسیر می‌توانید شاهد پوشش طاق‌آهنگ باشید؛ ضمن اینکه قسمتی از پوشش ابتدای ورودی راهشیر دارای تزیینات آجرکاری همراه با رسمی‌بندی و استفاده از پا باریک‌های تزیینی و کاشی‌کاری است. در پایان راهشیر بخشی قرار دارد که به «پاشیر» معروف است و مردم در گذشته برای دسترسی به آب باید این مسیر را طی می‌کردند و ۱۲٫۵ متر پایین می‌رفتند.
مخزن آب این بنا با حجم ۴,۹۰۰ متر مکعب به‌صورت مربعی‌شکل است که روی آن گنبدی زیبا و رفیع بر پایه مربع ایجاد شده و زیبایی خاصی به فضای آن بخشیده است. ارتفاع بلندترین نقطه این گنبد آجری تا کف آبانبار حدود ۲۸ متر است؛ هرچند بعدها کف آن را به‌اندازه سه متر پر کردند و به این ترتیب، ارتفاع آن به ۲۵٫۵ متر رسید. علاوه بر بادگیر مرکزی که در بالاترین قسمت گنبد قرار دارد، چهار روزن مشبک جهت تهویه هوا در گنبد کار گذاشته شده است. گنبد آبانبار از بیرون چندان بزرگ به نظر نمی‌آید؛ اما با پایین‌رفتن از پله‌ها و رسیدن به داخل مخزن، عظمت و بزرگی گنبد و خلاقیت معماران آن مورد تحسین قرار می‌گیرد.
مصالح به کار گرفته در بنای آبانبار بزرگ، شفته آهک با روکش ساروج با قطری حدود سه متر است. اگر به دیوارهای داخلی بنا دقت کنید، می بینید که کاملا صاف نیستند. این ناصافی به‌دلیل بی‌دقتی در معماری نبوده، بلکه برای ایجاد حرکت در داخل آب و جلوگیری از رکود و فساد آب بوده است. این بنا مقاومت خوبی در برابر زلزله دارد و با وجود زلزله‌‌های مختلف در طی سالیان دراز در قزوین، بهخاطر مهندسی دقیق آسیب ندیده است.
پرسش‌های متداول
آبانبار سردار بزرگ کجاست؟
قدمت آب انبار سردار بزرگ به چه زمانی می‌رسد؟
آیا بازدید از آب انبار سردار بزرگ امکان‌پذیر است؟
جاهای دیدنی نزدیک به آب انبار سردار بزرگ کدامند؟
قلعه الموت
قلعه الموت از جاذبه‌های گردشگری قزوین و یکی از مهم‌ترین قلعه های تاریخی ایران است که محلی ایدئال برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی به حساب می‌آید. این قلعه در قرن پنج هجری قمری مقر حسن صباح، بنیان‌گذار دولت اسماعیلیان و مخالف سلجوقیان بود که به‌دلیل فعالیت‌های نظامی او شهرت زیادی پیدا کرد.
قلعه الموت از جاذبه‌های گردشگری قزوین و یکی از مهم‌ترین قلعه های تاریخی ایران است که محلی ایدئال برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی به حساب می‌آید. این قلعه در قرن پنج هجری قمری مقر حسن صباح، بنیان‌گذار دولت اسماعیلیان و مخالف سلجوقیان بود که به‌دلیل فعالیت‌های نظامی او شهرت زیادی پیدا کرد. قلعه الموت نه‌تنها یک جاذبه تاریخی دیدنی است؛ بلکه طبیعت زیبایی دارد که می‌تواند برای هر گردشگری جذاب باشد. فقط کسانی می‌توانند سحرآمیز بودن این قلعه را درک کنند که از پله‌های الموت بالا بروند و سختی راه را بچشند. در ادامه این مقاله از نیکاسفر با قلعه الموت بیشتر آشنا خواهید شد.
قلعه الموت قزوین
در تاریخ ایران نام الموت با فرقه اسماعیلیه و حسن صباح به‌عنوان رییس آن گره خورده است و گفته می‌شود که حسن صباح برای ۳۵ سال در قلعه الموت زندگی می‌کرد و به امور رهبری می‌پرداخت. طبق اسناد تاریخی، در عصر صفوی از این قلعه برای زندان استفاده می‌شد؛ هرچند کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این محل فقط زندان نبوده و محل زندگی افرادی با مرتبه اجتماعی خاصی بوده است.
قلعه الموت که مساحتی بالغ بر ۲۰ هزار متر مربع دارد، در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. قلعه بالای صخره‌ای سنگی قرار دارد که برای رفاه گردشگران، پله‌هایی سنگی در مسیر ورودی آن تعبیه شده است.
اکثر گردشگران با رسیدن به ورودی قلعه، برای استراحت روی زمین یا سکوها می‌نشینند. تابلویی در این محل وجود دارد که ضمن معرفی حسن صباح، آن را خداوندگار الموت نامیده است. کل قلعه را با سقف‌های برزنتی پوشانده‌اند و در برخی بخش‌ها توضیحاتی ارائه شده؛ هرچند ورود به قسمت‌های درونی قلعه ممنوع است.
با توجه قرارگیری قلعه در ارتفاع بالا و چشم‌انداز زیبای اطراف آن، گردشگران حسابی به عکاسی مشغول می‌شوند و در جاهایی که نمای بهتری دارد، به نوبت عکس می‌گیرند. از بالای قلعه الموت می‌توان شاهد دشت وسیع گازرخان، دره الموت و رودخانه اندج بود.
از آنجا که گردشگران سختی زیادی را برای بالا آمدن از کوه تحمل کرده‌اند، علاوه بر استراحت در جاهای مختلف قلعه، از هوای خوب و منظره‌های اطراف نهایت لذت را می‌برند. انتقاداتی هم از مدیریت این قلعه دارند که چرا از این فضای تاریخی برای جذب گردشگر بیشتر استفاده نمی‌شود و فکری به حال گذاشتن تله‌کابین نشده است؟
قلعه الموت کجاست؟
قلعه الموت بر فراز صخره‌ای بلند به ارتفاع ۲,۱۶۳ متر از سطح دریا در شمال شرق روستای گازرخان در منطقه الموت قزوین قرار دارد و برای دسترسی به آن مسیری پرپیچ‌وخم در پیش دارید که بیش از یک ساعت طول می‌کشد؛ هرچند در فصل بهار چشم‌انداز بسیار زیبایی دارد. علاوه بر این، باید از پله‌های مسیر این صخره صعب‌العبور بالا بروید تا پس از حدود ۴۵ دقیقه کوهپیمایی بتوانید از این سازه تاریخی بازدید کنید.
- آدرس: استان قزوین، معلم کلایه، شمال شرق روستای گازرخان
معماری قلعه الموت
قلعه الموت در واقع از دو قلعه بالا و پایین تشکیل شده است که دیوارهای آن متناسب با وضعیت صخره‌ها ساخته شده‌اند و به همین دلیل عرض آن‌ها در قسمت‌های مختلف، متفاوت است. این قلعه شکلی شبیه به شتر خوابیده دارد و طول آن حدود ۱۲۰ متر و عرضش بین ۱۰ تا ۳۵ متر است. از مصالح به کار رفته در این محل می‌توان به سنگ، آجر، کاشی، کلاف‌های چوبی، تنپوشه‌های سفالی و ملات گچ اشاره کرد.
از چهار برج قلعه، سه برج آن در ضلع شرقی، شمالی و جنوبی همچنان پابرجا هستند. همان طور که گفتیم تنها ورودی قلعه در انتهای گوشه شمال‌شرقی و کمی پایین‌تر از برج شرقی است. در این محل، تونلی در دل سنگ‌ها کنده شده است که ۶ متر طول و دو متر عرض و ارتفاع دارد. گردشگران با عبور از این تونل می‌توانند برج جنوبی قلعه و دیوار جنوب‌غربی را ببینند. در سمت جنوب، اتاقی در دل صخره کنده شده که احتمالا برای نگهبانی بوده است. دو اتاق نیز در بخش شمال‌غربی قلعه وجود دارد که چاله آب کوچکی در یکی از آن‌ها به چشم می‌خورد.
در شرق قلعه، سکونتگاهی مختص اقامت نگهبانان قلعه و خانواده‌شان بوده است. علاوه بر این، چندین آخور دستکند برای حیوانات، سه آبانبار کوچک و تعدادی اتاق در بخش شرقی قلعه الموت قرار داشته که تقریبا ویران شده‌اند.
برای تامین نیاز آب ساکنان قلعه، آب انبارهایی کنده شده است که از جالب‌ترین آب انبارهای ایران محسوب می‌شود. در سیستم آبرسانی قلعه، آب را با کمک یک سری تنبوشه از چشمهای در دامنه کوه شمال قلعه به داخل قلعه می‌آوردند.
میدانگاهی در حدفاصل بخش شرقی و غربی قلعه به چشم می‌خورد که دیواری در اطراف آن باعث شده است تا این محوطه به دو بخش تقسیم شود.
در دامنه جنوبی کوه، خندقی به عرض دو متر و طول ۵۰ متر کنده شده بود و با آبی پر می‌شد که از داخل قلعه می‌آمد تا هیچ راه نفوذی به قلعه الموت وجود نداشته باشد.
پله‌های سنگی در مسیر ورودی قلعه، در عصر قاجار تعبیه شد و تا پیش از آن، از قاطر برای طی این مسیر استفاده می‌شد. حوضی به طول هشت و عرض پنج متر در این مجموعه وجود دارد که با دست کنده شده است و همچنان با بارش باران پر از آب می‌شود. از دیگر بخش‌های جالب قلعه، درخت تاک کهن‌سالی در بخش جنوب غربی این حوض است که روایت است شخص حسن صباح آن را کاشته است.
قبرستانی قدیمی موسوم به «اسبه کله چال» در قسمت غرب قلعه وجود دارد؛ ضمن اینکه در تپه مجاور آن می‌توان شاهد بقایای چند کوره آجرپزی بود.
پرسش‌های متداول
قلعه الموت کجاست؟
فاصله قلعه الموت تا تهران چقدر است؟
ورودی قلعه الموت کجا قرار دارد؟
بهترین زمان سفر به الموت کدام فصل است؟
دریاچه اوان قزوین
دریاچه اوان یکی از این دریاچه‌های بکر طبیعی ایران در استان قزوین است که مانند نگینی زیبا در منطقه کوهستانی و خوش آب‌وهوای الموت قزوین می‌درخشد. نزدیکی دریاچه اوان به تهران این محل را به مکانی مناسب برای برگزاری تورهای طبیعت‌گردی یک‌روزه تبدیل کرده است و سالانه میزبان صدها گردشگر داخلی و خارجی است.
دریاچه اوان یکی از این دریاچه‌های بکر طبیعی ایران در استان قزوین است که مانند نگینی زیبا در منطقه کوهستانی و خوش آب‌وهوای الموت قزوین می‌درخشد. نزدیکی دریاچه اوان به تهران این محل را به مکانی مناسب برای برگزاری تورهای طبیعت‌گردی یک‌روزه تبدیل کرده است و سالانه میزبان صدها گردشگر داخلی و خارجی است.
این دریاچه را که از تالاب‌های تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار دارد و در فهرست میراث ملی و طبیعی ایران نیز به ثبت رسیده است در ۷۵ کیلومتری شمال شرقی شهر قزوین می‌توانید دیدن ببنید. در سفر به استان قزوین و دریاچه‌گردی در دریاچه اوان هم‌سفر نیکاسفر باشید.
دریاچه اوان کجاست؟
درياچه اوان در شهر و دهستان معلم كلايه از توابع بخش رودبار الموت استان قزوین واقع است. این دریاچه در نیمه شمالی الموت، در دامنه کوه خشچال، در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال شرقی شهر قزوين و در میان چهار روستای اوان، ورین، زوار دشت و زر آباد استان قزوین قرار دارد. این دریاچه که به نگین الموت مشهور است یکی از زیبایی‌های این منطقه است که در کنار قلعه الموت از مهم‌ترین جاهای دیدنی قزوین به شمار می‌روند.
مسیر دسترسی دریاچه اوان
مسیر دسترسی به دریاچه اوان این‌گونه است که باید اتوبان تهران قزوین را در پیش بگیرید. به ورودی قزوین و در اصطلاح مردم محلی، به میدان غریب کش رسیدید، سمت راستتان تابلوی الموت را می‌بینید. مسیر قزوین و الموت که مسیری تماشایی و پر از دشت‌های سرسبز و البته کوهستانی و صعب العبور و پر از گردنه های خطرناک و بسیار زیبا است را ادامه می دهید. از رجایی دشت که بگذرید و حدود سه ساعت که راه بپیمایید به یک دو راهی می‌رسید. یک راه به‌سمت الموت و راه دیگر به دریاچه اوان می‌رود. پس از طی هشت کیلومتر و گذشتن از روستای سرسبز زرآباد، گردنه آخر را که رد کنید، دریاچه اوان پیدا می‌شود.
- فاصله قزوین تا دریاچه اوان: ۷۵ کیلومتر
- فاصله تهران تا دریاچه اوان: ۲۱۵ کیلومتر
- فاصله کرج تا دریاچه اوان: از آزادراه کرج – قزوین ۱۷۵ کیلومترِ
دریاچه اوان با چشم‌اندازی زیبا و بی‌نظیر در میان چهار روستای «اوان»، «ورین»، «زواردشت» و «زرآباد» واقع شده است. اوان به‌معنای وان پر از آب و محل گرد آمدن آب است. این دریاچه بیش از ۷۰ هزار متر مربع مساحت دارد و عمق آن در عمیق‌ترین قسمت به حدود ۶ متر می‌رسد. این دریاچه از محیط خارج خود آبی را به‌طور مستقیم دریافت نمی‌کند و تنها منبع آن از آب نزولات جوی و چشمه‌های موجود در کف دریاچه هستند. همچنین، از سرریز آب دریاچه رود کوچکی تشکیل می‌شود که آب آن مورد استفاده کشاورزان روستاهای کوشک و آیین است.
بهترین فصل سفر به دریاچه اوان
در فصل بهار دریاچه اوان و طبیعت آن از زیبایی دوچندانی برخوردار و در فصل تابستان نیز تفرجگاهی مفرح برای گردشگران است. برای لذت بردن از هوای مطبوع و دلپذیر آن، طلایی‌ترین زمان برای دیدن اردیبهشت‌ماه تا مهرماه است. به‌علت ارتفاع بالای دریاچه و قرار گرفتن در دامنه کوه خشچال، آب و هوای دریاچه در زمستان و پاییز بسیار سرد است.
پرسش‌های متداول
دریاچه اوان کجاست؟
تفریحات دریاچه اوان کدامند؟
بهترین زمان سفر به دریاچه اوان چه فصلی است؟
در سفر به دریاچه اوان کجا اقامت کنیم؟
کاخ چهلستون قزوین
عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی یکی از آثار مهم دوره صفوی و تنها کوشک باقی‌مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی شاه تهماسب در اواسط قرن دهم هجری قمری است. این بنا که حدود ۵۰۰ متر مربع وسعت دارد، بر اساس معماری ایرانی در دو طبقه ساخته شده است و شامل نقاشی‌های دیواری می‌شود که نمونه‌ای کم‌نظیر از هنر مکتب قزوین هستند. این کاخ باشکوه که در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، در سال ۱۳۸۳ به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شد و امروزه به‌عنوان یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی قزوین به شمار می‌رود.
کاخ چهلستون قزوین کجاست؟
آدرس: استان قزوین، شهر قزوین، میدان آزادی (سبزه میدان)
عمارت چهلستون در میدان آزادی (سبزه میدان) شهر قزوین و در باغی به نام باغ سعادت قرار دارد.
دسترسی به کاخ چهلستون
برای بازدید از عمارت کلاه فرنگی یا کاخ چهلستون باید به خیابان امام خمینی و میدان سبزه بروید. این بنای تاریخی در جنوب این میدان قرار دارد.
تاریخچه کاخ چهلستون قزوین
عمارت کلاه فرنگی به‌همراه سردر عالی قاپو تنها بناهای باقی مانده از باغ صفوی هستند. این باغ خیلی بزرگ بود؛ به‌طوری که طول آن از خیابان واقع در شمال سبزه میدان کنونی تا حیاط نادری کشیده شده بود و عرض آن نیز از جلوی اداره پست و تلگراف تا دیوار غربی شعبه بانک ملی امتداد داشت. این خیابان‌ها مقدار زیادی از این باغ را از بین بردند و بخش بزرگی نیز به نام سبزه میدان به گردشگاه عمومی اختصاص یافت.
در دوره قاجاریه، محمد باقر سعدالسلطنه، فرماندار قزوین به یاد روزهای باشکوه عمارت کلاه فرنگی، آن را بازسازی کرد و به آن نام چهلستون داد. در این دوره بخش‌هایی به‌ویژه به طبقه دوم اضافه شد که شکل ظاهری و داخلی آن را تاحدی تغییر داد. متاسفانه این عمارت در دوره پهلوی تغییر کاربری پیدا کرد و به‌عنوان فرمانداری مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۳۳۶ نقاشی‌های زیر گچ رخ از نقاب کشیدند و نمایان شدند. در سال ۱۳۵۲ از این نقاشی‌ها لایه‌برداری کردند و آن‌ها را پایین آورند که در اثر این اتفاق آسیب‌های فراوانی به بنا وارد شد.
بعد از انقلاب اسلامی، کاخ چهلستون مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت؛ به‌طوری که در سال ۱۳۵۷ دور ایوان‌ها کلاف‌کشی شد. در فاصله سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱ ستون‌های چوبی آن را برداشتند و تیرآهن به‌جای آن‌ها به کار گذاشتند. همچنین برای اینکه رطوبت را از ساختمان دور کنند، در پایه ستون‌ها کانال‌کشی انجام دادند.
در سال ۱۳۷۱ سقف شیروانی به‌منظور جلوگیری از نفوذ آب باران و برف به داخل ساختمان مرمت شد. در سال‌های اخیر، کاربری کاخ به موزه خوشنویسی تغییر کرده و سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و ایمنی به آن اضافه شده است.
کاخ دو طبقه چهلستون به‌صورت ستون هشت گوش است و مساحتی حدود ۵۰۰ متر مربع دارد. نقشه این کاخ شامل طرحی با محورهای چلیپایی (صلیبی) و برون‌گرا می‌شود. شاه تهماسب بنای این عمارت را از روی نقشه معماری ترک به شیوه شطرنجی خیلی کوچک‌تر ساخت که هر طبقه شامل تالار و اتاق‌هایی کوچک است.
از نکات جالب معماری کاخ چهلستون می‌توان به ارتباط آن با مجموعه دولتخانه صفوی اشاره کرد که از طریق تونل‌های زیرزمینی به یکدیگر وصل می‌شوند. این تونل‌های زیرزمینی تا بیرون شهر کشیده شده‌اند و در اصل برای خروج اضطراری از کاخ در زمان حمله دشمن ساخته شده بودند.
گفته می‌شود که در میان بناهای تاریخی ایران، معماری کاخ هشت بهشت اصفهان به کاخ چهلستون قزوین شباهت بسیاری دارد؛ جز اینکه کاخ هشت بهشت فاقد راهروها و غلام گردشی‌هایی است که اطراف بنای کاخ چهلستون دیده می‌شود. هشت بهشت همانند کاخ چهلستون پلانی برون‌گرا و هشت گوشه دارد که اتاق‌های درونی آن نامتقارن هستند؛ اما در نمای بیرونی متقارن به نظر می‌رسند. همچنین هر دو بنا در وسط باغی ساخته شده‌اند که در معماری ایرانی به آن کوشک می‌گویند.
پرسش‌های متداول
کاخ چهلستون قزوین کجاست؟
ساعت بازدید از کاخ چهلستون قزوین چه زمانی است؟
بلیط ورودی کاخ چهلستون قزوین چقدر است؟
کاربری کنونی کاخ چهلستون قزوین چیست؟
خانه طباطبایی ها
کاشان را به هنر، فرهنگ و دین می‌شناسیم. مردمانی دین‌پرور و فرهنگ‌دوست که بناها و هنرهای خویش را برای تمام جهانیان به یادگار گذاشته‌اند. نمایه‌هایی از صلابت و سلامت روح را می توان در تمامی آثار به‌جای‌مانده از مردمان قدیم کاشان یافت. بوی معطر خاک و زیبایی خانه های قدیمی کاشان، طراوت باغ تاریخی فین و بازار تاریخی بزرگ، ارکانی جدانشدنی از معماری متعالی شهر و منطقه فرهنگی کاشان هستند که روزگاری گذرگاه کاروان‌های عبوری جاده ابریشم بوده است. صدها بنای تاریخی و امامزاده و… از جمله جاذبه‌هایی هستند که هرکسی را به سوی کاشان می‌کشاند.
از میان آثار مرتبط با معماری قدیم شهر آنچه تمامی گردشگران را به سوی خویش می‌کشاند، خانه‌های تاریخی آن است، زیرا خانه‌ها جزئی از جریان زندگی روزمره تمام مردمان هستند و رؤیت خانه‌های قدیمی که نمادی از آرامش و مکانی برای زندگی هستند، می‌تواند برای همه جالب و جذاب باشد. در این مطلب همراه کجارو باشید تا با خانه تاریخی طباطبایی‌ها آشنا شوید.
تاریخچه خانه تاریخی طباطبایی ها
خانه تاریخی طباطبایی ها به عنوان عروس خانه‌های تاریخی ایران از جمله بناها و خانه‌های تاریخی کاشان محسوب می‌شود. این خانه در دوره قاجار و توسط شخصی به نام «حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی»، از بازرگانان نطنزی ساکن کاشان در محله سلطان امیر احمد احداث شد و به همین علت به خانه طباطبایی موسوم و مشهور است. معمار خانه طباطبایی ها استاد علی مریم کاشانی بود که آن را در طی ۱۰ سال بنا کرد. خانه بروجردی‌ها و تیمچه امین الدوله نیز از کارهای این استاد مسحوب می‌شوند.
گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های خانه طباطبایی توسط شاگردان میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی و زیر نظر وی انجام شده است. از آنجایی که صاحب این خانه در کار تجارت فرش بود، نقوش گچ‌بری‌ها در نهایت شکوه و زیبایی از نقش‌های فرش ایرانی و گل و مرغ اسلیمی الهام گرفته شده‌اند.
خانه تاریخی طباطبایی‌ها به‌وسیله هیئت‌امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی كاشان خریداری شد و در سال های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ با همكاری شهرداری و میراث فرهنگی كاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت و معادن و فلزات، طبق نقشه اصلی و نخستین مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این خانه در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۰۴ به ثبت رسید. مجموعه تاریخی خانه طباطبایی‌ها هم‌اكنون زیر نظر سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری كاشان اداره می‌شود و همه‌روزه به‌ویژه در روزهای تعطیل، پذیرای خیل مشتاقان و شیفتگان معماری اصیل و سنتی ایران زمین است.
معماری خانه تاریخی طباطبایی ها
خانه طباطبایی ها مانند دیگر بناهای تاریخی آن زمان از اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه و تزیینات مجلل و باشکوهی برخوردار است. همین که به درون هشتی این خانه باشکوه پا می‌گذارید، نسیمی خنک و مطبوع، صورت‌تان را نوازش خواهد کرد و شما را به درون خانه خواهد کشاند. از راه پله پیش رویتان ۲۰ پله‌ای که پایین بروید، به حیاط زیبا و وسیع خانه می‌رسید. حیاطی که زیبایی خیره کننده‌اش لحظه‌ای شما را بر جای خود میخ‌کوب می‌کند. حوض زیبا و بزرگی از یک سو تا سوی دیگر حیاط کشیده شده و ماهیان قرمز درون آب زلال آن یکدیگر را دنبال می‌کنند. در دو سوی حوض بزرگ، ۶ باغچه هشت ضلعی پر از گل‌های زیبا، طراوت حیاط را صدچندان می‌کند.
در ساخت خانه‌های قدیم كاشان در عین حال كه به اقلیم و وضع آب‌وهوایی به‌صورت اصولی و علمی توجه شده است، به‌لحاظ پایبندی به اعتقادات دینی و اسلامی از نوعی حجاب و طرح محفوظ نیز برخوردار هستند. به این معنی كه فضای داخلی خانه از خارج خانه قابل رؤیت نیست و حتی از پشت بام خانه‌های مجاور نیز داخل خانه و از هر بخش، درون بخش دیگر دیده نمی‌شود. در واقع علاوه بر اینكه همه فضای داخلی خانه نسبت به خارج از حجاب كامل برخورداراند، هریک از بخش‌های درون خانه نیز نسبت به یكدیگر از حجاب و پوشیدگی خاصی بهره می‌برند.
خانه طباطبایی ها به صورت گودال باغچه ساخته شده است
معماری خانه طباطبایی‌ها معماری گودال باغچه و متقارن محسوب می‌شود. معماری گودال باغچه یعنی باغچه خانه در گودی قرار گرفته است. بدین ترتیب بنا هم از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم می‌شود و هم آن که آبرسانی به بنا را تسهیل می‌کند؛ در ضمن از رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان استفاده می‌شود. وقتی بنا در دل خاک باشد (یعنی به‌صورت گودال باغچه ساخته شود) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد. نه خانه زود گرم و نه زود سرد می‌شود.
از دیگر مزایای مهم ساخت خانه در گودی علاوه بر خنک كردن و تعدیل دما، می‌توان به دسترسی آسان‌تر به قنات و آب آن و همچنین مقاومت بنا در برابر زلزله اشاره كرد. خانه تاریخی طباطبایی‌ها با این كه حدود ۱۷۵ سال پیش ساخته شده، ولی از سامانه تهویه مطبوع غیرماشینی، طبیعی و بسیار كارآمد بهره جسته است. بدین معنی كه در درون ساختمان، وزش هوای خنک و دل‌انگیز، رفاه و آسایش ساكنان را تأمین كرده و كاربرد بهتری نسبت به سامانه‌های تهویه مطبوع امروزی داشته است.
این سامانه تهویه مطبوع همان بادگیرها است. عملكرد بادگیرها به صورتی است كه هوای تمیز پشت بام را به چاه خنک كن صیقل داده شده با «ساروج» كه حدود هشت تا ۱۰ متر عمق دارد، برساند تا پس از خنک كردن هوا، آن را به زیرزمین مسكونی هدایت كند. هوا در چاه تاریک و بدون تشعشع تونل خنک كن، سنگین‌تر می‌شود و به آرامی فرو می‌ریزد. سپس جریان خنک هوا از دهانه كانال كه شباهتی به شومینه دارد، به فضای زیرزمین وارد و موجب طراوت، تازگی و خنكی آن می‌شود.
از دیگر شاهكارهای معماری خانه طباطبایی ها این است كه چون در شب‌های تابستان یا در زمستان دمای هوای بیرون سردتر از هوای داخل چاه خنک كن می‌شود، جریان هوا قطع شده و این سامانه از كار باز می‌ایستد. در فصل تابستان نیز تا زمانی كه دمای هوای معلق در تونل خنک كن به درجه پایین‌تر از هوای زیرزمین نرسد، جریان ریزش هوای خنک به داخل زیرزمین صورت نمی‌گیرد. از قدرت این سیستم همین بس كه در طول این ۱۷۵ سال، چه آن زمان كه محل سكونت بوده چه آنگاه كه متروكه و مخروبه شده و چه اكنون كه مورد بازدید علاقه‌مندان است، فعال بوده و همچنان مانند روز اول به كار خود ادامه می‌دهد.
پرسش‌های متداول
خانه تاریخی طباطبایی ها کجاست؟
قدمت خانه طباطبایی ها به چه دورانی می‌رسد؟
ساعت بازدید خانه طباطبایی ها چگونه است؟
معماری خانه طباطبایی ها چگونه است؟
گاری تصاویر
