قلعه الموت از جاذبه‌های گردشگری قزوین و یکی از مهم‌ترین قلعه های تاریخی ایران است که محلی ایدئال برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی به حساب می‌آید. این قلعه در قرن پنج هجری قمری مقر حسن صباح، بنیان‌گذار دولت اسماعیلیان و مخالف سلجوقیان بود که به‌دلیل فعالیت‌های نظامی او شهرت زیادی پیدا کرد. قلعه الموت نه‌تنها یک جاذبه تاریخی دیدنی است؛ بلکه طبیعت زیبایی دارد که می‌تواند برای هر گردشگری جذاب باشد. فقط کسانی می‌توانند سحرآمیز بودن این قلعه را درک ‌کنند که از پله‌های‌ الموت بالا بروند و سختی راه را بچشند. در ادامه این مقاله از نیکاسفر با قلعه الموت بیشتر آشنا خواهید شد.

قلعه الموت قزوین

در تاریخ ایران نام الموت با فرقه اسماعیلیه و حسن صباح به‌عنوان رییس آن گره خورده است و گفته می‌شود که حسن صباح برای ۳۵ سال در قلعه الموت زندگی می‌کرد و به امور رهبری می‌پرداخت. طبق اسناد تاریخی، در عصر صفوی از این قلعه برای زندان استفاده می‌شد؛ هرچند کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این محل فقط زندان نبوده و محل زندگی افرادی با مرتبه اجتماعی خاصی بوده است.

قلعه الموت که مساحتی بالغ بر ۲۰ هزار متر مربع دارد، در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. قلعه بالای صخره‌ای سنگی قرار دارد که برای رفاه گردشگران، پله‌هایی سنگی در مسیر ورودی آن تعبیه‌ شده است.

اکثر گردشگران با رسیدن به ورودی قلعه، برای استراحت روی زمین یا سکوها می‌نشینند. تابلویی در این محل وجود دارد که ضمن معرفی حسن صباح، ‌آن را خداوندگار الموت نامیده است. کل قلعه را با سقف‌های برزنتی پوشانده‌اند و در برخی بخش‌ها توضیحاتی ارائه شده؛ هرچند ورود به قسمت‌های درونی قلعه ممنوع است.

با توجه قرارگیری قلعه در ارتفاع بالا و چشم‌انداز زیبای اطراف آن، گردشگران حسابی به عکاسی مشغول می‌شوند و در جاهایی که نمای بهتری دارد، به نوبت عکس می‌گیرند. از بالای قلعه الموت می‌توان شاهد دشت وسیع گازرخان، دره الموت و رودخانه اندج بود.

از آنجا که گردشگران سختی زیادی را برای بالا آمدن از کوه تحمل کرده‌اند، علاوه بر استراحت در جاهای مختلف قلعه، از هوای خوب و منظره‌های اطراف نهایت لذت را می‌برند. انتقاداتی هم از مدیریت این قلعه دارند که چرا از این فضای تاریخی برای جذب گردشگر بیشتر استفاده نمی‌شود و فکری به حال گذاشتن تله‌کابین نشده است؟

قلعه الموت کجاست؟

قلعه الموت بر فراز صخره‌ای بلند به ارتفاع ۲,۱۶۳ متر از سطح دریا در شمال شرق روستای گازرخان در منطقه الموت قزوین قرار دارد و برای دسترسی به آن مسیری پرپیچ‌وخم در پیش دارید که بیش از یک ساعت طول می‌کشد؛ هرچند در فصل بهار چشم‌انداز بسیار زیبایی دارد. علاوه بر این، باید از پله‌های مسیر این صخره‌ صعب‌العبور بالا بروید تا پس از حدود ۴۵ دقیقه کوهپیمایی بتوانید از این سازه تاریخی بازدید کنید.

• آدرس: استان قزوین، معلم کلایه، شمال شرق روستای گازرخان 

معماری قلعه الموت

قلعه الموت در واقع از دو قلعه بالا و پایین تشکیل شده است که دیوارهای آن متناسب با وضعیت صخره‌ها ساخته شده‌اند و به همین دلیل عرض آن‌ها در قسمت‌های مختلف، متفاوت است. این قلعه شکلی شبیه به شتر خوابیده دارد و طول آن حدود ۱۲۰ متر و عرضش بین ۱۰ تا ۳۵ متر است. از مصالح به کار رفته در این محل می‌توان به سنگ، آجر، کاشی، کلاف‌های چوبی، تنپوشه‌های سفالی و ملات گچ اشاره کرد.

از چهار برج قلعه، سه برج آن در ضلع شرقی، شمالی و جنوبی همچنان پابرجا هستند. همان طور که گفتیم تنها ورودی قلعه در انتهای گوشه شمال‌شرقی و کمی پایین‌تر از برج شرقی است. در این محل، تونلی در دل سنگ‌ها کنده شده است که ۶ متر طول و دو متر عرض و ارتفاع دارد. گردشگران با عبور از این تونل می‌توانند برج جنوبی قلعه و دیوار جنوب‌غربی را ببینند. در سمت جنوب، اتاقی در دل صخره کنده شده که احتمالا برای نگهبانی بوده است. دو اتاق نیز در بخش شمال‌غربی قلعه وجود دارد که چاله آب کوچکی در یکی از آن‌ها به چشم می‌خورد.

در شرق قلعه، سکونتگاهی مختص اقامت نگهبانان قلعه و خانواده‌شان بوده است. علاوه بر این، چندین آخور دستکند برای حیوانات، سه آب‌انبار کوچک و تعدادی اتاق در بخش شرقی قلعه الموت قرار داشته که تقریبا ویران شده‌اند.

برای تامین نیاز آب ساکنان قلعه، آب انبارهایی کنده شده است که از جالب‌ترین آب انبارهای ایران محسوب می‌شود. در سیستم آبرسانی قلعه، آب را با کمک یک سری تنبوشه‌ از چشمه‌‌ای در دامنه کوه شمال قلعه به داخل قلعه می‌آوردند.

میدانگاهی در حدفاصل بخش شرقی و غربی قلعه به چشم می‌خورد که دیواری در اطراف آن باعث شده است تا این محوطه به دو بخش تقسیم شود.

در دامنه جنوبی کوه، خندقی به عرض دو متر و طول ۵۰ متر کنده شده بود و با آبی پر می‌شد که از داخل قلعه می‌آمد تا هیچ راه نفوذی به قلعه الموت وجود نداشته باشد.

پله‌های سنگی در مسیر ورودی قلعه، در عصر قاجار تعبیه شد و تا پیش از آن، از قاطر برای طی این مسیر استفاده می‌شد. حوضی به طول هشت و عرض پنج متر در این مجموعه وجود دارد که با دست کنده شده است و همچنان با بارش باران پر از آب می‌شود. از دیگر بخش‌های جالب قلعه، درخت تاک کهن‌سالی در بخش جنوب غربی این حوض است که روایت است شخص حسن صباح آن را کاشته است.

قبرستانی قدیمی موسوم به «اسبه کله چال» در قسمت غرب قلعه وجود دارد؛ ضمن اینکه در تپه مجاور آن می‌توان شاهد بقایای چند کوره آجرپزی بود.