تپه هگمتانه
هگمتانه که یکی از آثار ارزشمند و مهم ایران کهن به شمار می‌آید، شهری تاریخی با قدمتی بالغ بر ۳۰۰۰ است و از جاهای دیدنی همدان به شمار می‌رود. این مجموعه‌ی عظیم و باشکوه، در تاریخ ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ و با شماره‌ی ۲۸ به ثبت ملی رسیده است. با کجارو همراه باشید تا اطلاعاتی در مورد این مجموعه‌ی تاریخی در اختیار شما دوستان عزیز قرار دهیم.
تاریخچه شهر تاریخی هگمتانه
با توجه به آثار به جای‌مانده از ایران کهن، به نظر می‌رسد شهر هگمتانه توسط اقوام آریایی ماد در قرن ۱۷ قبل از میلاد تاسیس شده و به عنوان پایتخت اولین امپراتوران و پادشاهان ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. همانگونه که پیش‌تر بیان شد، حدود ۱۰ هکتار از وسعت شهر باستانی هگمتانه، در تملک شخصی قرار داشت که خوشبختانه در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ هجری شمسی پروژه‌ی خریداری و دراختیار گرفتن این اراضی شروع و مجددا به بخش هگمتانه‌ی ایران کهن، بازگردانده شد. همچنین کاوش‌ها و بررسی‌های صورت گرفته در این مکان مهم و ارزشمند تاریخی نیز از سال ۱۳۶۲ آغاز شده و طبق اظهار نظر مسئولان امر، این عملیات تا به امروز ادامه دارد. گفته می‌شود با چندین مورد کاوش و تحقیقاتی که توسط مسئولان و باستان‌شناسان خبره و متعهد در این مجموعه‌ی عظیم صورت پذیرفته است، این شهر باستانی و وسیع کشف شده است. نظرات متعددی در مورد این شهر تاریخی و ارزشمند ایران کهن، از سوی باستان‌شناسان، شرق‌شناسان غربی و معماران و ایران‌شناسان داخلی و خارجی وجود دارد که هر کدام در نوع خود شنیدنی و قابل توجه خواهد بود. براساس نقل قول‌های تاریخی و بررسی‌های ابتدایی صورت گرفته توسط کارشناسان تاریخی و باستان‌شناسان بر این مکان، هگمتانه، مکانی باستانی و متشکل از کاخ‌ها، عمارات و آثار برجای‌مانده از حکومت مادها و هخامنشیان در نظر گرفته شد. طبق موقعیت مکانی و استراتژیک شهر تاریخی هگمتانه، برخی از باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که این شهرتاریخی حدودا هزار سال پیش از میلاد مسیح مورد اشغال قرار گرفته است.
البته شواهد تاریخی معتبری در اثبات این احتمال وجود ندارد. هردوت (نخستین تاریخ‌نگار یونانی زبان در ۴۲۵-۴۸۵ پیش از میلاد مسیح (ع) زندگی کرده و آثارش تا امروز موجود است. وی به پدر تاریخ نیز مشهور است) معتقد است که مادها هشتصدسال پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) این مکان را به عنوان پایخت خود از جانت دیاکو انتخاب کرده و مورد استفاده قرار دادند. طبق توصیفات وی، طراحان و سازندگان این شهر تاریخی، مجموعه‌ی شاهانه را که شامل قصر، خزانه‌داری و اقامت‌گاه نظامی است، روی تپه‌ای ساخته و با ایجاد هفت دیوار متحدالمرکزی که هردیوار بخش درونی آن از دیوار بخش بیرونی، مرتفع‌تر در نظرگرفته شده است، مجموعه‌ی ذکر شده را احداث کردند. برخی دیگر از کارشناسان و باستان‌شناسان معتقدند که ایجاد شهر هگمتانه به دستور جمشید پادشاه یا سمیرامیس افسانه‌ای صورت پذیرفته است. برخی دیگر از کارشناسان دستور ساخت و احداث این شهر باشکوه را از سوی سومین پادشاه سلسله‌ی ماد، فرورتیش می‌دانند. طبق اطلاعات موجود در دانشنامه‌ی ایرانیکا، سلسله‌ی ماد، ۷۰۸ سال قبل از میلاد مسیح توسط دیاکو تاسیس و هگمتانه نیز به عنوان مرکز یا پایتخت آن انتخاب شد. از نکات جالب و قابل توجهی که می‌توان در مورد شهر هگمتانه بیان کرد، نام این شهر است که در سنگ‌نوشته‌ای برجای‌مانده از بیستون (این سنگ‌نوشته متعلق به داریوش اول معرفی شده است)، به هَمگمَتانَ به زبان فارسی باستان، آک-مَ-دَ-نَ به زبان ایلامی و آ-گَ-مَ-تَ-نُ به زبان اکدی، حک شده است. در زبانهای دیگر نیز برای شهر باستانی همدان نام‌هایی مختلف برگزیده شده است که می‌توان به اِکباتانا، اِگباتانا در زبان یونانی، اکباتانا، اکباتانیس پارتیوروم در زبان لاتین، آحمِتَ در زبان آرامی، آحمَتَن، هَمَتَن، اِکبَتَن در زبان ارمنی و هَمَدان در زبان فارسی میانه اشاره کرد. مفسران براین عقیده‌اند که این واژه به معنای محل گرد آمدن است که از کلمه‌ی هَنگمَتَ بدست آمده است.
باتوجه به معنای آن، احتمال گردهم‌آیی گروهی مردم، آن هم پیش از تشکیل سلسله‌ی ماد دور از تصور نخواهد بود. هردوت نیز به این تجمع که مادها برای انتخاب دیاکو به عنوان پادشاه صورت دادند، اشاره کرده ولی صحبتی از محل دقیق این اجتماع، به میان نمی‌آورد. طبق بررسی‌های تاریخی و باستان‌شناسی، یکی بودن هگمتانه با همدان تایید و قطعی است. اما متاسفانه به دلیل کمبود آثار باقی‌مانده‌ای که از دوران قبل از اسلام در دست است، بازدیدکنندگان اروپایی، مناطقی مانند تخت سلیمان، شوش و کنگاور را برای هگمتانه درنظر می‌گیرند. جالب است بدانید که در سکه‌های کشف شده از زمان حکومت ساسانیان، اهمتان به عنوان محل ضرب معرفی شده و اولین متونی که در آن نام مادها و مناطق مربوط به آنها ذکر شده است، تقویم ۲۴ شارل مانزر سوم (۸۳۶ پیش از میلاد و سارگن دوم (امپراتور آشور و بنیانگذار سلسله‌ی سارگون،۷۱۵ سال قبل از میلاد مسیح است. در این متون از قوم و سرزمین‌شان به نام مادای یا آمادای نوشته‌هایی ثبت شده و برجای مانده است. تاریخ‌نگاران بسیاری نیز در مورد قدمت و علت ساخت شهر هگمتانه نظرات و عقاید خود را بیان کرده‌اند.
همانگونه که در بخش‌های پیشین بیان شد، در مورد قدمت و علت دقیق ساخت هگمتانه، نظرات و بیانات متعددی وجود دارد. ولی آنچه در نظر تمامی مورخان، تاریخ‌شناسان، معماران و باستان‌شناسان یکسان و همانند جلوه می‌کند، معماری و هنر اعمال شده‌ی طراحان و سازندگان این مجموعه‌ی عظیم و باشکوه ایران کهن است. به نظر می‌رسد این شهر زیبا و تاریخی، به صورت قصری وسیع، زیبا و با استحکام بسیار طراحی و در زمینی به وسعت بیش از ۴۰ هکتار ساخته شده است. معماران این اثر تاریخی، آن را به صورت هفت قلعه‌ی متصل و تودرتو طراحی و احداث کردند. به نظر می‌رسد ساختمان‌های مسکونی مردم در مجاورت و نزدیکی این قلعه‌ها قرار گرفته است. این قلعه‌های متصل به هم هر کدام طبق کاربری خاص و ویژه‌ای احداث شده که می‌توان به قلعه‌ی هفتم یا آخرین قلعه‌ی درونی که سازندگان آن را به عنوان کاخ پادشاه بنا کردند، اشاره کرد. البته مورخان، علت ساخت و احداث خانه‌های مردم در کنار قلعه‌ی هفتم را، درخواست دیاکو مبنی بر نقل مکان قوم ماد از محل سکونت خود به مجاورت کاخ شاهی بیان کردند. از دیگر مورخان یونانی نوشته‌ای برجای مانده‌است که به نظر می‌رسد در توصیف معماری این شهر کهن کمی از صنعت اغراق استفاده کرده است. وی به چوب‌های استفاده شده در ساخت کاخ اشاره کرده یا قصر شاهی را پوشیده از طلا و نقره بیان می‌کند. همچنین از کنده‌کاری‌ها و تزئینات زیبا و فراوانی که بر درها، رواق‌ها و ستون‌های این بخش از مجموعه‌ی هگمتانه صورت گرفته، با زبان تمجید سخن به میان آورده است. او معتقد است که نمی‌توان بخش یا دیواری از قصر پادشاه را بدون تزئین و ستون‌های فاقد طلا و جواهر یافت. به گفته‌ی این مورخ یونانی، تمامی کاشی‌کاری‌هایی که ازاره‌ها و دیواره‌های داخل قصر را تزئین و طراحی کرده‌اند، از آب نقره مستور شده و تمامی چوب‌های به کار رفته نیز از چوب درختان کاج و سرو استفاده شده است.
کاوش‌ها و حفاری‌های صورت گرفته بر این مجموعه‌ی عظیم و تحسین‌برانگیز ایران کهن، پرده از بقایای شبکه‌ی آب‌رسانی کاملا پیشرفته و منظمی برداشته است. طراحان آن را به گونه‌ای احداث کرده‌اند که در فاصله‌ی بین کانال‌های آب، راه‌های عبوری با عرضی بالغ بر ۳ متر و نیم ایجاد کرده‌اند. همچنین در کف این راه‌های عبور از آجرهای مربعی شکل و کاملا یکسان به عنوان پوشش استفاده شده است. کارشناسان معماری و باستان‌شناسان، طی پروژه‌ی حفاری و کاوش بر این مجموعه، اطلاعات دیگری در مورد معماری هگمتانه به دست آوردند. طبق گزارشات ایشان به نظر می‌رسد واحدهای ساختمانی متشکل از حیاط مرکزی، اتاق‌ها و انبارها به صورت قرینه در اطراف ساخته شده‌اند که در فاصله‌ی ۳۵ متری بین معابر قرار گرفته‌اند. نقشه‌ی این واحدهای مسکونی به گونه‌ای است که از فضای تقریبی ۵.۱۷ * ۵.۱۷ متر برای احداث آنها استفاده شده است. راه‌های عبور از عرضی برابر با ۳.۵ متر برخوردار بوده که پی‌بندی آن به صورت آجر در قسمت عظیمی از تپه ادامه یافته و از سمت شمال شرقی به جنوب غربی جهت‌دهی شده‌اند. با ادامه‌ی حفاری‌های صورت گرفته بر تپه‌ی هگمتانه که وسعتی بالغ بر ۱۴۰۰۰ مترمربع را دربر می‌گیرد، حصاری طولانی به بلندای ۹ متر و همچنین دو برج بزرگ و کم‌نظیر و بخش‌هایی از حصار وسیع شهر که از قطری برابر با ۹ متر و ارتفاعی برابر با ۸ متر برخوردار است، کشف شده است. به نظر می‌رسد این حصار از برج‌هایی بزرگ و عظیم بوده که در فاصله‌هایی معین ساخته شده‌اند. جالب است بدانید هگمتانه‌ی قدیم در این حصار قرار داشته است. آثاری متعدد و حیرت‌انگیز نیز در عملیات حفاری و کاوش‌های کارشناسان داخلی و خارجی کشف و ضبط شده که قدمت اکثر آنها را به دوران هخامنشیان و پیش‌تر نسبت می‌دهند.
مجموعه گنجنامه همدان
گنجنامه نام دهکده‌ای توریستی در شهر همدان است که از بخش‌های باستانی و گردشگری تشکیل یافته است. این مجموعه با امکانات تفریحی بسیار و بی‌نظیر خود آماده پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی است تا تجربه سفری شیرین و به‌یادماندنی را در ذهن افراد حک کند.
دهکده فرهنگی ورزشی توریستی گنجنامه از جاهای دیدنی همدان است و در پنج کیلومتری شهر همدان، در میدان گنجنامه و در مجاورت کتیبه‌های کهن و آبشار گنجنامه قرار دارد. این دهکده در سال ۱۳۷۹ در دامنه شمالی کوه‌های الوند منطقه نمونه گردشگری را ایجاد کرده است. این تفرجگاه مجوزهای لازم از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان تربیت بدنی و پروانه‌های ساختمانی کامل جهت ساخت حدود ۱۸۰۰۰ متر زیربنای مسقف را کسب کرده است. این تفرجگاه از قسمت‌های باستانی و گردشگری تشکیل شده است.
مجموعه گنجنامه یکی از قوی‌ترین قطب‌های گردشگری ایران و خاورمیانه بوده و عضوی از سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) شده است. دست‌یابی پروژه کارآفرین برتر در سال ۱۳۹۱ و تقدیر و تشکر از سوی مسئولین و مقامات کشوری از افتخارات این مجموعه است.
دره زیبای الوند و جلوه‌های دلربای دشت میشان سبب جذب گردشگران به سوی خود شده است. دهکده گنجنامه با ظرفیت ۵۰۰۰ نفر، همه امکاناتی را که برای یک گردشگر مورد نیاز است، مانند امکانات تفریحی، ورزشی، اقامتی و حتی آموزشی را دارا است. این دهکده با امکاناتی ویژه مانند سکوی پرش بانجی جامپینگ، کابل پرواز تیرول، دیواره سنگ‌نوردی، پیست تریال، تعادل هوایی (رنجر)، سالن بولینگ، پینت بال، غار آکواریوم، پیست سورتمه‌سواری به‌همراه خدمات ویژه تفریحی شامل خط تله‌کابین رفت و برگشت، کافی‌شاپ و رستوران‌های متنوع، شهربازی سرپوشیده، باغ گیاهان و پارکینگ‌های روباز و سرپوشیده آماده پذیرایی از گردشگران خود است.
سنگ نبشته‌های گنجنامه
سنگ‌نبشته‌های گنجنامه، از زمان‌های گذشته نام‌های مختلفی نظیر نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، کتیبه‌های الوند، جنگ‌نامه و گنجنامه، که دو نام جنگ‌نامه و گنجنامه در قرن‌های اخیر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفته، داشته است. این سنگ‌نبشته‌ها روی یکی از صخره‌های کوه الوند در فاصله ۵ کیلومتری جنوب غرب همدان و در انتهای دره عباس‌آباد حک شده و شامل نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشاه هخامنشی است.
هر یک از سنگ‌نبشته‌ها در سه ستون ۲۰ سطری به زبانهای پارسی باستان، بابلی و عیلامی قدیم حک شده‌اند. در سمت چپ هر دو کتیبه متن پارسی باستان نوشته شده که دارای عرض ۱۱۵ سانتی‌متر است. در وسط هر دو کتیبه متن بابلی نوشته شده و در ستون سوم متن عیلامی جای گرفته است.
تله‌کابین گنجنامه
برای رهسپار شدن به ارتفاعات کوهستانی قله‌ای که به «عروس کوه‌های ایران» معروف بوده و بهره‌مندی از زیبایی‌های پنهان در دل رشته‌کوه الوند نظیر طبیعت دل‌انگیز و مصفا، کوه‌ها و صخره‌های مرتفع و آبشار زیبای گنجنامه، می‌توان از تله‌کابین گنجنامه استفاده کرد.
طول خط رفت و برگشت تله‌کابین ۳۴۰۰ متر و ارتفاع حداقل و حداکثر از سطح دریا به‌ترتیب ۱۹۰۰ و ۲۸۰۰ متر است. این تله‌کابین به‌وسیله مهندسان آلمان ساخته شده و در سال ۱۳۸۷ عملیات ساخت آن به اتمام رسیده است. دشت میشان نقطه آغاز و پایان تله‌کابین است. ۱۵ دقیقه زمان برای رفت و برگشت تله‌کابین مورد نیاز است که با توجه به سرعت باد تغییر می‌یابد.
این تله‌کابین ۳۵ کابینه بوده که با توجه به شرایط آب و هوا و تعداد مسافر تغییر پیدا می‌کند. شش کابین وی‌آی‌پی برای این تله‌کابین در نظر گرفته شده که صندلی‌های چرمی و امکانات پذیرایی از تجهیزات آن است.
غار علیصدر
اگر میخواهید سفری هیجان‌انگیز و متفاوت را تجربه کنید، پیشنهاد می‌دهیم به تماشای یکی از جاذبه‌های طبیعی و اعجاب‌آور استان همدان بروید و از غاری اسرارآمیز به نام علیصدر دیدن کنید. این غار در شهرستان کبودرآهنگ و در روستایی به همین نام قرار دارد. غار علیصدر در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان بیست و سومین اثر طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.
معرفی غار علیصدر همدان
غار علیصدر یکی از شگفتی‌ها و زیبایی‌های آفرینش است و از جاهای دیدنی همدان محسوب می‌شود. این غار تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی قابل قایقرانی جهان است که طولانی‌ترین مسیر قایقرانی را دارد. علیصدر همچنین یکی از بزر‌گ‌ترین غارهای آبی جهان نیز به شمار می‌رود و قدمت آن به دوران دوم زمین‌شناسی یا ژوارسیک (۱۹۰-۱۳۶ میلیون سال قبل) بر‌می‌گردد.
وقتی به دیدن غار چندین میلیون ساله علیصدر می‌روید، در واقع سفری هیجان‌انگیز را به اعماق دنیایی ناشناخته و اسرار آمیز شروع کرده‌اید. دنیایی که هرچه در آن پیش می‌روید، بیشتر متعجب و حیرت‌زده خواهید شد. در این سفر ابتدا از دالان‌های پرپیچ‌و‌خمی عبور می‌کنید و سپس ادامه مسیر را با قایق‌های پدالی در دالان‌های زیبا و دهلیزهای متعدد و چشم‌نواز ادامه می‌دهید. از مجموعه رشته آب‌ها در درون غار علیصدر، دریاچه‌هایی به وجود آمده‌اند که طی کردن آنها تنها با قایق میسر است. بازدید شما به دو صورت نیمه مسیر و تمام مسیر به مسافت‌های ۱۲۵۰ و ۴,۰۰۰ متر است.
در تمام مسیر، قندیل‌ها (استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها)، سنگ‌ها و مجسمه‌هایی به‌شکل‌های عجیب و غریب یا شبیه حیوانات می‌بینید. پنجه عقاب، مجسمه آزادی، شیر دو سر، کبوتر، قایق وارونه، خوشه انگور، گل‌کلم و سنگی شبیه اسم مبارک الله از جمله این اشکال هستند. این مجسمه‌های سنگی و طبیعی به‌دلیل فرسایش سنگ‌های آهکی در طول میلیون‌ها سال به وجود آمده‌اند و همچون اثری هنری جلوه‌گری می‌کنند. همچنین غار علیصدر، تالارهای متعددی دارد که از ویژگی‌های آن نیز محسوب می‌شود. تالار آزادی با طول ۱۰۰ متر، عرض ۶۰ متر و ارتفاع ۴۰ متر، مشهورترین این تالارها است.
نام‌گذاری غار علیصدر
غار علیصدر در گذشته «علی سرد» و «علی سد» نامیده میشد. چون اهالی روستای علیصدر از این غار به‌عنوان مخزن و سد استفاده می‌کرده‌اند. حتی در بنچاق‌ها و اسناد روستا نیز نام ده «علی سد» و در شناسنامه‌های اهالی «علی سرد» نوشته شده است. تا اینکه در سال ۱۳۵۰ جاده‌ای برای روستا احداث شد و پیمانکار مجری در تابلوی راهنمای پروژه نام جاده را «علی صدر» نوشت و از آن زمان به بعد، این نام برای این روستا و غار رایج شد.
تاریخچه غار علیصدر
پیش از آن که غار علیصدر برای همه شناخته شود و پای غارنوردان و گردشگران به این زیبای خفته باز شود، مردمان محلی این غار را می‌شناختند. اهالی روستای علیصدر و روستاهای اطراف، هنگام هجوم اشرار و قوای دشمن در جنگ‌های داخلی و خارجی به آن پناه می‌بردند. آنها همچنین با هدایت مازاد آب نهر سراب به غار علیصدر، از آن به‌عنوان مخزن و سدی برای ذخیره آب در فصل گرما استفاده می‌کردند. همین باعث شده بود تا سطح آب در قسمت شرقی غار تا ارتفاع ۲٫۲۰ متر و تا نزدیکی دهانه ورودی غار بالا بیاید و امکان دسترسی به غار را تا سال‌ها غیرممکن کند؛ تا اینکه با وقوع زلزله فارسینج در آذرماه ۱۳۳۶ و ایجاد شکاف در کف غار سراب، آب نهر سراب به‌یک‌باره قطع شد و طی ۶ سال، یعنی حدود سال ۱۳۴۲ سطح آب غار به ارتفاع طبیعی خود رسید.
در این سال یک گروه ۱۴ نفره از غارنوردان این غار را بررسی و کنکاش کردند و با وسایل ابتدایی مثل فانوس و تیوپ لاستیکی مسافتی از غار را طی کردند. در سال ۱۳۴۶ با پخش خبر کشف غار علیصدر توسط تعدادی از کوهنوردان کلوپ سینای همدان در روزنامه اطلاعات و در سطح رسانه‌های ملی، سیل محققان، کوهنوردان و علاقه‌مندان به آثار طبیعی به سوی آن سرازیر شد. در سال ۱۳۵۳ فردی به نام عبدالله حاجیلو، ریاست هیئت کوهنوردی همدان، به صورت شخصی و با کمک مردم محلی و هیئت کوهنوردی، دهانه غار را به عرض پنج متر و ارتفاع سه متر باز کرد.
شگفتی‌های غار علیصدر
- غار علیصدر غاری زنده و تحکیم یافته است و در طی چند میلیون سال هیچ نوع ریزشی را تجربه نکرده است.
یکی از ویژگی‌های غار علیصدر که باعث تفاوت آن از سایر غارهای آبی جهان می‌شود، سهولت استفاده از کانال‌های آبی درون آن است که به سبب وسعت غار به راحتی می‌توان با قایق‌های معمولی از درون آنها عبور کرد.
این غار شگفت‌انگیز به‌دلیل نداشتن نور طبیعی، فاقد حیات جانوری بوده و عمق آن در مناطق مختلف از نیم‌متر تا ۱۴ متر متغیر است و همچنین، ارتفاع غار در برخی از تالارها به بیش از ۱۶ متر نیز می‌رسد. بیشترین ارتفاع از عمق آب تا سقف ۵۴ متر است و تنگی نفس در آن احساس نمی‌شود.
غار علی صدر به‌دلیل برخورداری از دریچه‌های متعدد سلولی، نفس می‌کشد و نه‌تنها با وجود هزاران بازدیدکننده در طول روز از هوایی مطبوع برخوردار است، بلکه هیچ گاز سمی نیز در این غار وجود ندارد. - از دیگر شگفتی‌های غار علیصدر، دمای داخل غار است که بین ۱۲ تا ۱۴ درجه سانتی‌گراد و در طول سال ثابت است؛ بنابراین در تمام فصول سال برای گردشگران مناسب است. در تابستان با ورود به درون غار آرامش مطبوعی را احساس می‌کنید و در فصل زمستان با وجود سردی هوای منطقه، احساس سرما نخواهید کرد.
آب دریاچه‌های غار علی صدر به‌قدری زلال است که تا عمق ۱۰ متری با نور معمولی و چشم غیرمسلح به‌خوبی قابل دیدن است.
دریاچه زیرزمینی غار علیصدر دارای آبی زلال، بی‌رنگ و بی‌بو است؛ به‌گونه‌ای که در نور کم یک چراغ قوه دستی می‌توان عمق چند متری آب و کف غار را که پر از سنگ‌های زیبا و مرمرین است تماشا کرد و همچنین سقف، دیوارها و کف دریاچه نیز پوشیده از سنگ‌های بسیار زیبای بلورین است.
هوای غار علیصدر بسیار پاک و عاری از هرگونه گرد و غبار و آلودگی میکروبی است. همچنین هوای داخل غار سبک است و حالت سکون مطلق دارد؛ به‌طوری که چنانچه شمعی در آن جا روشن شود، هیچ‌گونه حرکتی در شعله شمع دیده نمی‌شود.
غار علیصدر کجاست؟
غار علیصدر در دل کوه‌های زاگرس و در ارتفاعات «ساری‌قیه» جای گرفته است. این غار در ۷۵ کیلومتری شمال غربی شهر همدان در بخش گل‌تپه و در روستای علیصدر قرار دارد.
پرسش‌های متداول
غار علیصدر کجاست؟
ساعت بازید غار علیصدر چگونه است؟
قیمت بلیط غار علیصدر چند است؟
غار علیصدر چند کیلومتر طول دارد؟
آرامگاه باباطاهر عریان
آرامگاه باباطاهر عریان یکی از جاهای دیدنی همدان به شمار می‌رود که در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. بنای کنونی آرامگاه اثر دست مهندس هوشنگ سیحون و مهندس فروغی است که در فاصله سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۹ ساخته شد. باباطاهر که حدودا در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم زندگی می‌کرد، از شعرا و عرفای بزرگ و یکی از مشهورترین دوبیتی‌سرایان ایرانی بود و امروزه مدفن او مورد بازدید گردشگران و عاشقان ادبیات ایران است.
آرامگاه باباطاهر کجاست؟
آدرس: استان همدان، شهر همدان، میدان باباطاهر
آرامگاه باباطاهر عریان در میدان باباطاهر همدان و بر فراز تپه‌ای در شمال غربی این شهر قرار دارد.
معرفی آرامگاه باباطاهر
آرامگاه باباطاهر، مدفن یکی از شعرای بزرگ ایران زمین است که با گنبد فیروزه‌‌رنگش هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. این بنا که در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ۱۷۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، برای بسیاری از شاعران و علاقه‌مندان به ادبیات جذابیت ویژه‌ای دارد. در این مکان بسیار زیبا با معماری دلنواز می‌توانید شاهد اشعار زیبای استاد باشید که دورتادور دیوارهای فضای داخلی بنا را مزین کرده‌اند. محوطه‌ای بسیار سرسبز و پوشیده از درخت نیز در اطراف آرامگاه وجود دارد که فضای عرفانی آن را دوچندان می‌کند.
این محل تنها خانه ابدی باباطاهر نیست و محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده سوم هجری، ابولفتح اسعد از فقهای سده ۶، میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده ۱۳ و مفتون همدانی از شاعران سده ۱۴ در کنار باباطاهر مدفون هستند.
تاريخچه آرامگاه باباطاهر
بنای آرامگاه باباطاهر از ابتدا به این شکل نبوده و در سال‌های متمادی چندین بار تخریب و بازسازی شده است. در قرن ششم هجری، یک برج هشت ضلعی آجری روی این بنا ساخته شده بود که به‌مرور زمان از بین رفت. در دوره پهلوی اول شهرداری همدان اقدام به ساخت بنای جدیدی برای این شاعر معروف کرد که نیمه‌کاره ماند. در جریان همین ساخت‌وساز، یک لوح کاشی فیروزه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری پیدا شد که روی آن آیات قرآن به خط کوفی و به‌صورت برجسته دیده میشد. این لوح، اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
در سال ۱۳۲۹ این بنای نیمه‌کاره مورد مرمت قرار گرفت و در سال ۱۳۴۵ طرح بنای جدید توسط مهندس هوشنگ سیحون و مهندس فروغی ارائه شد. سال ۱۳۴۶ ساخت این آرامگاه کلید خورد و سه سال بعد به پایان رسید.
معماری آرامگاه باباطاهر
آرامگاه باباطاهر عریان را می‌توان از نمونه‌های ممتاز و بدیع معماری عصر حاضر دانست که از تلفیق معماری قرن هفتم و هشتم هجری تشکیل می‌شود. این آرامگاه در میدانی مستطیلی‌شکل قرار گرفته است که زیربنای آن همراه با باغ به حدود ۸,۹۶۵ متر مربع می‌رسد و فضای سبز چشم‌نوازی دارد.
برج آرامگاه روی قاعده‌‌ای هشت‌ضلعی ساخته شده که ارتفاع آن از سطح تپه ۲۰٫۳۵ متر و از سطح خیابان ۲۵٫۳۰ متر است. ابعاد بنای اصلی آرامگاه به ۱۰×۱۰ متر می‌رسد که با منشورها پوشانده شده است. کلاف‌های بتنی، استحکام ساختمان آرامگاه را تامین می‌کنند. پی‌سازی بنا با سنگ و آهک و عایق‌کاری بوده و استخوان‌بندی آن نیز با آجر صورت گرفته است.
یکی از بخش‌های زیبای این بنا را می‌توان سقفی مزین به کاشی‌کاری معرق دانست که بسیار جلب‌توجه می‌کند؛ اما آنچه در ابتدا برای گردشگران جذابیت دارد، گنبد فیروزه‌ای و منشوری‌شکل آن است. دیواره‌های بنا به‌شکل مثلث‌های متساوی الساقین هستند و این ساختار باعث می‌شود تا ناخودآگاه چشم هر بیننده‌ای به‌سمت آسمان برود و این روش از خلاقیت معمار برای بیان مفهوم عروج حکایت دارد. همچنین تندی زاویه‌ها، بلندی را به بیننده القا می‌کنند و در عین حال، مساحت بنا را کوچک نشان می‌دهند.
باباطاهر عریان که بود؟
باباطاهر از شعرای مشهور و از بزرگان طریقت در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری بود که در همدان به دنیا آمد. تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست؛ اما برخی از محققان با استناد به حروف ابجد استخراج شده از یکی از دوبیتی‌های او، سال تولدش را ۳۲۶ هجری قمری اعلام کرده‌اند. آن دوبیتی بدین شرح است:
مو آن بحرم که در ظرف آمدستم چو نقطه بر سر حرف آمدستم
بهر الفی الف قدی بر آیو الف قدم که در الف آمدستم
«بابا» لقبی بود که به پیروان وارسته می‌دادند و «عریان» به بریدن او از تعلقات دنیو‌ی مربوط میشد. در میان مردم لر لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق نسبت داده می‌شود.
ترانه‌های شورانگیز باباطاهر با لهجه دلپذیر لری سروده شده و ترجمان روح و قلب حساس و پرسوز این عارف گرانمایه است. به دوبیتی‌های باباطاهر، فهلویات گفته می‌شود.
نکات بازدید از آرامگاه باباطاهر
- امکان جای پارک خودرو در اطراف میدان باباطاهر وجود دارد.
بهای بلیط ورودی در تیرماه ۱۴۰۱ برابر با ۴۰۰۰ تومان بوده است.
ساعت بازدید از این جاذبه در ۶ ماه اول سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ و در ۶ ماه دوم سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷ است.
پارکی دور آرامگاه وجود دارد که اغلب گردشگران از آن برای شب‌مانی استفاده می‌کنند.
غرفه کوچکی در محوطه داخلی آرامگاه و نزدیک در ورودی وجود دارد که کتاب‌های متنوع تاریخی و مجسمه‌های کوچک سفالی می‌فروشد؛ کالاهایی که می‌توانند سوغاتی‌های خوبی برای عزیزانتان باشند.
در ایام نوروز غرفه‌های زیادی به شکل بازارچه در محوطه خارجی بر پا می‌شوند که صنایع دستی و سوغاتی‌های همدان و دیگر شهرها را ارائه می‌کنند.
سوپرمارکت و رستوران در اطراف آرامگاه وجود دارد.
در برخی روزها و بیشتر تعطیلات، هنرمندان و دوستداران موسیقی سنتی در این محل گرد هم می‌آیند و به نواختن ساز مشغول می‌شوند.
درشکه‌سواری در میدان باباطاهر از تفریحات جذاب برای گردشگران است.
گنبد علویان، امامزاده عبدالله، موزه هگمتانه و آرامگاه ابوعلی سینا از جمله جاذبه‌هایی هستند که در نزدیکی آرامگاه باباطاهر قرار دارند.
پرسش‌های متداول
آرامگاه باباطاهر کجاست؟
آرامگاه باباطاهر محل دفن چه کسی است؟
بلیط بازدید از آرامگاه باباطاهر چقدر است؟
ساعت بازدید از آرامگاه باباطاهر چه زمانی است؟
آرامگاه ابوعلی سینا
همدان یکی از زیباترین شهرهای ایران است که پایتخت بزرگ ماد و پاتخت دوران مختلفی از تاریخ ایران بوده است از این رو جاهای دیدنی همدان مانند بسیاری دیگر از شهرهای مهم ایران زیاد است و سفر به این شهر را هرگز نبتاید از دست داد. حتما بسیاری از گردشگران که به تاریخ ایران علاقمند هستند به این شهر زیبا و سردسیری سفر می‌کنند.
ابن سینا کیست؟
ابن سینا زاده‌ی ۳۵۹ هجری خورشیدی در بخارا و درگذشته‌ی ۴۱۶ در همدان، پزشک، شاعر، فیلسوف و دانشمند بزرگ ایران‌زمین است. او نویسنده‌ی کتاب شفا و القانون فی الطب یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکیو بسیاری دیگر است.
اگر رساله‌های کوچک و نامه‌های وی را نیز به شمار بیاوریم، به ۲۵۰ عدد بالغ می‌شود و تقریبا مشتمل بر همه موضوعاتی است که در قرون وسطی می‌شناختند. البته تعدادی از بهترین کتب ابن سینا در حمله‌ای که به اصفهان شد، از بین رفت. جرج سارتن در کتاب تاریخ علم، ابن سینا را مشهورترین دانشمند ایران زمین می‌شناسد.
به دلیل آنکه در آن عصر، عربی زبان رایج آثار علمی بود، ابن سینا و سایر دانشمندان ایرانی که در آن روزگار می‌زیستند کتاب‌های خود را به زبان عربی نوشتند. بعدها بعضی از این آثار به زبانهای دیگر از جمله فارسی ترجمه شد.
افزون بر این، ابن‌سینا در ادبیات فارسی نیز دستی قوی داشته‌است. بیش از ۲۰ اثر فارسی به او منسوب است که از میان آنها انتساب دانشنامه علائی و رساله نبض بهاو مسلم است. آثار فارسی ابن‌سینا، مانند سایر نثرهای علمی زمان وی، با رعایت ایجاز و اختصار کامل نوشته شده‌است.
آثار فراوانی از ابن‌سینا به جا مانده و یا به او نسبت داده شده که فهرست جامعی از آنها در فهرست نسخه‌های مصنفات ابن سینا آورده شده‌است. این فهرست شامل ۱۳۱ نوشته اصیل از ابن سینا و ۱۱۱ اثر منسوب به او است که البته بسیاری از این رسالات و کتاب‌ها در چندین مجلد تالیف شده است.
بنای آرامگاه شیخ‌الرئیس ابن سینا در میدان بوعلی سینا در مرکز شهر همدان واقع شده است. این بنا در ضلع غربی خیابان بوعلی شهر همدان قرار دارد. این مکان روزگاری منزل ابوسعید دخدوک از دوستان ابن سینا بوده که اکنون نیز در کنار او به خاک سپرده شده است. این محل در آن زمان در کنار شهر قرار داشته و تا اواخر قرن سیزدهم هجری نیز معماری بنا همانند چهارطاقی کوچکی به عنوان مقبره بر مزار آن دو قرار داشته است.
چون این چهارطاقی به مرور زمان فرسوده و در حال تخریب بود، یکی از شاهزاده‌های قاجار به نام «نگار خانم» دختر «شاهزاده عباس میرزا» ولیعهد «فتحعلی شاه» درصدد تجدید این بنا و تعمیر آن برآمد. به دستور وی به جای این چهارطاقی قدیمی، گنبدی از آجر ساخته شد و دو سنگ، یکی روی مزار ابن سینا و دیگری روی مزار ابوسعید قرار گرفت. پس از ساختن این بنای جدید، سنگ قبرهای قدیمی در سرسرای آرامگاه جدید قرار داده شدند.
اعضای انجمن آثار ملی ایران تصمیم گرفتند که بنای جدید آرامگاه بوعلی بر اساس معماری قدیم و جدید ساخته شود. در نتیجه در خرداد ماه سال ۱۳۲۴، طراحی نقشه‌ی این بنا بین مهندسان و فارغ‌التحصیلان رشته‌ی معماری به مسابقه گذاشته شد. بین طرح‌های ارائه شده، طرح آقا‌ی مهندس «هوشنگ سیحون» مورد قبول جناب مهندس محسن فروغی و آندره گدار که جزو افرادی بود که زمان بسیاری را در ایران جهت شناخت معماری ایران سپری کرده و مدیر کل فنی موزه‌ی باستان شناسی ایران بود واقع شد و به عنوان جایزه نیز اجرای این پروژه به ایشان واگذار شد.
طرح مزبور از «گنبد قابوس» یکی از عظیم‌ترین شاهکارهای معماری عصر ابن سینا، مقبره‌ی قابوس ابن وشمگیر شاعر و خوشنویس اقتباس شده است که از امیران سلسله زیار و حاکم طبرستان و گرگان بود. اگرچه سبک معماری این دو بنا بسیار با هم تفاوت دارد ولی می‌توان ایده‌ی اولیه معمار بنا را از این بنای باشکوه دانست.
یکی از تفاوت‌های ظاهری مقبره‌ی ابن سینا با گنبد قابوس در این است که گنبد قابوس ده ستون و آرامگاه ابن سینا ۱۲ ستون دارد. این دوازده ستون در واقع نشانگر ۱۲ دانشی هستند که ابن سینا بر آنها احاطه داشته است. والبته معماری بنای مقبره ی ابن سینا تنها برداشتی ظاهری از بنای گنبد قابوس است که به شیوه ی مدرن اجرا شده است و گویی ساختار بنای گنبد قابوس را بیننده به چشم می‌بیند. یعنی فاصله‌ی بین ستون‌ها در گنبد ابن سینا، باز و در گنبد قابوس بسته است. آرامگاه بوعلی نصف ابعاد گنبد قابوس است.
در اواسط سال ۱۳۲۶ هجری شمسی، انجمن آثار ملی تصمیم به اجرای طرح ساختمان آرامگاه گرفت. در آن هنگام مهندس سیحون برای تکمیل مطالعات خود به پاریس سفر کرده بود. پس از آگاهی از تصمیم انجمن در خرداد سال ۱۳۲۸، طرح‌های اجرایی آرامگاه را به عنوان پایان‌نامه به دانشکده هنرهای زیبای پاریس ارائه و سپس در تیر ماه همان سال آن را برای اجرا به انجمن ارسال کرد. در اوایل سال ۱۳۲۸ بین انجمن آثار ملی ایران و شرکت ساختمان‌های کشور (شرکت نسبی مهندس ابتهاج و شرکا) قرارداد قطعی ساختمان بسته شد و در خرداد ماه همان سال، کار بنای ساختمان آرامگاه آغاز شد.
ویژگی‌های بنای آرامگاه
ارتفاع هر پایه‌ی برج از کف زیرین آرامگاه تا زیر گنبد، نزدیک به ۲۳ متر است. پهنای (عرض) هر پایه در پایین ۱/۱۷ متر و در بالا ۹۲ سانتی‌متر است. گنبد مخروطی‌شکل آن نزدیک به ۶ متر ارتفاع دارد. ارتفاع اطاق اصلی آرامگاه ۶/۱۰ و ارتفاع کلی بنا (از کف تا انتها) بیش از ۲۸ متر است.
در میان ۱۲ پایه برج، تخته سنگ مرمر یکپارچه‌ای به چشم می‌خورد که طول آن ۲/۵۵ و عرض آن بالغ بر یک متر است و کتیبه‌ای به خط ثلث بر آن نوشته‌اند. تخته‌سنگ فوق از آثار برجسته و مهمی است که در بنای باشکوه آرامگاه به کار برده‌اند زیرا در ضمن انجام عملیات مربوط به ساخت آرامگاه، تخته‌سنگ بزرگ تهیه‌شده برای این منظور در یک مرحله شکست و دوباره مجبور شدند سنگ فعلی را از کنار دریاچه‌ی ارومیه تهیه کرده و به همدان بیاورند.
در قسمت بالای دیوارهای داخلی محوطه‌ی مربع‌شکل آرامگاه، بیست بیت قصیده‌ی معروف «عینیه» که از آثار ادبی شیوای ابن سینا در حکمت و فلسفه به شمار می‌آید و حکیم آن را در کمال فصاحت و بلاغت راجع به مراحل مختلف سیر روح انسانی و ارتباط آن با عالم جسمانی سروده است، بر روی ۴۰ لوح سنگی از سنگ مرمر هر کدام به طول ۱/۱۰ متر و عرض ۰/۵ متر به خط ثلث برجسته نوشته شده است.
آرامگاه ابوعلی سینا دارای دو تالار (شمالی و جنوبی) است. در حال حاضر تالار جنوبی به عنوان موزه، به محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیای کشف شده مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانه‌ای مشتمل بر ۸ هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه‌هایی مربوط به آثار ابوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می‌شود. در غرفه آثار بوعلی، عکسی از جمجمه‌ی او در معرض دید گذاشته شده که گمان می‌رود به هنگام تخریب مقبره‌ی قدیمی تهیه شده است.
بر بالای در منتهی به خیابان سمت رودخانه بر لوح مرمرین، یک رباعی از بوعلی (که به اشتباه به عمر خیام نسبت داده‌اند) نوشته شده است.
هرچند که بنای این آرامگاه باشکوه به سال‌های اخیر بازمی‌گردد، اما با وجود این، نه تنها از هر لحاظ با مجلل‌ترین بناهای تاریخی کشور برابری می‌کند بلکه از لحاظ رعایت اصول مهندسی و نکات فنی ساختمانی، بر بیشتر آثار تاریخی کشور برتری دارد.
مکمل این بنا، بوستانی به شکل نیم‌دایره با فضای سبز است و تندیسی از ابوعلی سینا در حالی که کتابی در دست دارد، در ضلع شرقی میدان نصب شده است. ارتفاع پیکره بیش از ۳ متر، عرض آن ۹۰ سانتی‌متر و وزن آن ۴/۵ تُن است که از سنگ مرمر سفید قم به صورت یکپارچه توسط هنرمند معاصر «ابوالحسن صدیقی» به سفارش انجمن آثار ملی تهیه و به شهر همدان اهدا شد. در قسمت پایه مجسمه بر روی لوح سنگی ابیاتی به خط نستعلیق نوشته شده است.
