موزه چینی خانه اردبیل از جمله آثار تاریخی زیبای این شهر است که در داخل مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار دارد. در این موزه، آثار و اشیای مربوط به دوره صفوی و سایر دوره ها نگهداری می شود. بسیاری از این اشیاء، ظرف های چینی ساخته شده در کشور چین هستند که در زمان شاه عباس اول به ایران آورده شده بودند.
علاوه بر آثار و اشیا، تزیینات به کار رفته در تالار موزه چنان هنرمندانه است که توجه گردشگران را به خود جلب می کند. در سال ۱۳۷۰ خورشیدی، درب این تالار برای گردشگران و علاقه مندان به اشیای تاریخی گشوده شد.
تالار این موزه دارای ۱۲۵۶ محفظه است و اشيا و ظروف چینی در آن نگهداری می شوند. ۱۰۰ قطعه از این اشیا مربوط به دوره صفوی است که در دوره پادشاهی شاه عباس اول و به مناسبت احیای جاده ابریشم از طرف امپراتور چین (هوانگ دی) به او اهدا شد.
جاده ابریشم شبکه ای از راه های به هم پیوسته به شمار می رفت که با هدف بازرگانی در آسیا احداث شده بود. این جاده راه ارتباطی بین خاور و باختر، جنوب آسیا به همدیگر و به شمال آفریقا و خاور اروپا بود و به همین دلیل اهمیت زیادی داشت.
به دلیل موقعیت حیاتی ایران بر روی این شبکه ارتباطی، امپراتور چین اشیا و هدایای ارزشمندی به شاه ایران پیشکش کرد. این ظروف و اشیا پس از رسیدن به ایران با مهر مخصوص شاه عباس تزیین و به اردبیل فرستاده شدند. بر روی مهر مخصوص عبارت “بنده شاه ولایت عباس” حک شده بود که هنرمندان ایرانی آن را روی ظروف چینی اجرا کردند.
بعدها با امضای عهدنامه ترکمانچای در دوره قاجاریان، شخصی به نام ژنرال پاسکویچ بسیاری از اشیای موجود در این مجموعه را به غارت برد. این اشیا شامل ۸۰۰ عدد ظروف چینی، نزدیک به ۴۰۰۰ جلد کتاب دست نویس با بسیاری از عتیقه جات بود. هم اکنون، تعدادی از این اشیا در موزه آرمیتاژ و یک موزه دیگر در روسیه نگهداری می شود.
با این وجود، هنوز هم اشیای ارزشمند دیگری در موزه چینی خانه اردبیل وجود دارند که گردشگران را مجذوب خود کرده اند. برخی از این اشیا را در زیر لیست می کنیم:
یک جلد قرآن به خط کوفی بر روی پوست آهو (این قرآن قدمت تاریخی دارد و سومین قرآن نفیس ایران می باشد که به زیبایی تزیین شده است.)
گلدان های چینی خوش رنگ و لعاب با مهر مخصوص شاه عباس
مهر سنگی سلاطین صفوی (شش اسم از اسماء خداوند) و سکه های نقره ای
دستورهای صادره از طرف پادشاهان صفوی
گل های هشت پر (نشانه عرفان پادشاهان صفوی) و گل های دوازده پر (نشانه شیعه دوازده امامی بودن)
خرقه پشمی با تزیینات چرمی که منسوب به شیخ صفی الدین اردبیلی است
بخشی از آثار نگهداری شده در این موزه به موزه ملی تهران و همچنین موزه های ملی شیراز و اصفهان انتقال یافته بود. در سال ۱۳۷۰ خورشیدی، اشیای مزبور را به مکان اصلی خود یعنی موزه چینی خانه اردبیل انتقال دادند. از آن سال به بعد، درب این موزه به طور رسمی برای بازدید عموم گشوده شد.
ویژگی ها و سبک معماری تالار
این تالار چندین سال پیش توسط شیخ بهایی طراحی و به مکانی امن جهت نگهداری هدایای چینی تبدیل شده بود. بنای مزبور از استحکام خوبی برخوردار است و در برابر زلزله مقاوم می باشد.
علاوه بر آن، تاق نماها، مقرنس کاری ها، نقوش اسلیمی گل و بلبل و شاه نشین های (۴ شاه نشین) این بنا جلوه زیبایی به آن بخشیده اند. در برخی از قسمت ها نقاشی ها و طلاکاری هایی مشاهده می شوند که هماهنگی رنگ های به کار رفته در آن بسیار جلب توجه می کند. از سایر تزیینات به کار رفته در موزه چینی خانه اردبیل می توان به کاشی کاری های حیرت انگیز اشاره کرد که بسیار باشکوه و هنرمندانه اجرا شده اند.
در کنار این موزه، موزه های دیگری نیز مشاهده می شوند که مجموعه کاملی را ایجاد کرده اند. موزه های مزبور عبارتند از:
موزه مفاخر دینی
موزه مردم شناسی و باستان شناسی
موزه شیخ صفی
موزه تاریخ طبیعی و صنایع دستی
تمامی این موزه ها در داخل آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی قرار دارند. این آرامگاه علاوه بر اینکه مقبره شیخ صفی الدین را در خود جای داده است، آرامگاه بسیاری از سلاطین صفوی نیز به شمار می رود.
