کاخ چهلستون اصفهان
اصفهان با تعداد زیادی از بناهای تاریخی، دل هر گردشگری را می‌برد. در میان مشهورترین آثار تاریخی می‌توان به کاخ چهلستون اشاره کرد؛ باغی سلطنتی که همچنان باشکوه برجای مانده است.
معرفی کاخ چهلستون
کاخ چهلستون یکی از نمونه باغ‌های سلطنتی به جامانده از دوره صفوی در شهر اصفهان است که با نام باغ موزه چهلستون نیز شناخته می‌شود. در واقع، این باغ بخش کوچکی از باغ وسیع جهان‌نما است که شاه عباس اول با احداث کوشکی در میان آن هسته نخستین کاخ چهلستون را ایجاد کرد. این میراث تاریخی از جمله مشهورترین و محبوب‌ترین جاهای دیدنی اصفهان محسوب می‌شود که با وجود آسیب‌های وارد شده، هنوز هم زیبایی‌های خیره‌کننده‌ای برای عرضه به دیدگان گردشگران و بازدیدکنندگان دارد.
باغ چهلستون در بستر شهر و در میان سایر باغ‌ها شکل گرفته و امكان دسترسی به آن از سایر باغ‌ها میسر بود. مجموعه‌ای از این باغ‌ها كه در امتداد چهارباغ شکل گرفته بودند، یكی از شالوده‌های اصفهان عصر صفوی را شكل می‌دادند و نقش باغ چهلستون از این جنبه ممتاز است؛ زیرا حلقه وصل این شالوده و شالوده دیگر شهری، یعنی مجموعه نقش‌جهان بوده است.
باغ چهلستون سه در ورودی داشته است که در قدیمی آن، رو به شرق قرار دارد. هنگام ورود به باغ از سردر اصلی آن، پس از طی مسافتی نه چندان زیاد، به استخر بزرگ جلوی عمارت و سپس به خود بنا خواهیم رسید. محور اصلی باغ، جهت حرکت را به کمک درختانی در دو سو به‌سمت کاخ اصلی نشان می‌دهد. باغ چهلستون دارای شیب بسیار كمی است كه به جاری شدن آب در جوی‌ها كمک می‌کند.
آب باغ در گذشته از شاخه‌ای از مادی «فدن» تامین و پس از طی مسافتی از انتهای باغ وارد میدان نقش جهان می‌شد. در حال حاضر، آب باغ از چاهی عمیق تامین می‌شود. پوشش گیاهی باغ چهلستون در حال حاضر عبارت است از درختان کاج ایرانی، نارون، افرای سیاه، چنار و عرعر. در باغچه‌های اطراف کاخ، گل‌هایی فصلی كاشته شده‌اند كه در جنوب باغ در گلخانه پرورش داده می‌شوند. مساحت کاخ ۲۱۲۰ متر مربع و محل بنای عمارت یک متر از سطح باغ بلندتر است.
باغ چهلستون در بستر شهری خود با دیوارهایی از محیط پیرامون خود مجزا شده و امروزه ارتباط آن با سایر عناصر شهری بسیار محدود است. در گذشته، ارتباط میان عناصر عمده شهری میدان نقش جهان و سایر بناهای عمومی نمادی از ساختار شهری بود. این ارتباط درونی را به كمک فضاهای كوچک سرپوشیده میانی مانند ورودی‌ها و ملحقات ایجاد کرده بودند.
کاخ چهلستون کجاست؟
کاخ چهلستون در شرق خیابان چهارباغ پایین، جنوب خیابان سپه و غرب میدان نقش جهان قرار دارد. برای دسترسی می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. ایستگاه متروی میدان امام حسین یا ایستگاه اتوبوس میدان امام حسین تا کاخ چهلستون فاصله زیادی ندارد و می‌توانید این مسیر را پیاده کنید. اگر با خودروی شخصی می‌روید، می‌توانید از پارکینگ‌های عمومی خیابان‌های اطراف استفاده کنید. همچنین اگر از سمت میدان نقش جهان قصد بازدید از کاخ را دارید، می‌توانید به‌راحتی با کمی پیاده‌روی به مقصد برسید. برای این منظور از خیابان سپه به‌سمت دروازه دولت حرکت کنید. در تقاطع خیابان استانداری به‌سمت چپ بپیچید. اندکی بعد کاخ موزه چهلستون را خواهید دید.
وجه تسمیه کاخ چهلستون
ایوان اصلی کاخ چهلستون بر بیست ستون استوار است. بسیاری از محققان وجه تسمیه کاخ را انعکاس بیست ستون روی استخر زیبا و بزرگ عمارت می‌دانند. البته نقشی که عدد ۴۰ در ادب فارسی دارد (این عدد نشان تعدد و کثرت است) نیز شاید دلیل دیگری برای نام‌گذاری چهلستون باشد.
تاریخچه کاخ چهلستون
باغ چهلستون اصفهان، نمونه‌ای از یک باغ سلطنتی از دوره صفوی است. تا سال ۱۳۲۷ خورشیدی به‌دلیل کمبود اطلاعات، اظهارنظر درباره تاریخ بنای چهلستون مشكل بود. در همان سال، در جبهه تالار كاخ، اشعاری در دو كتیبه از زیر گچ به دست آمد كه یكی کوتاه‌تر و بر زمینه صورتی‌رنگ، بنای تالار چهلستون را به شاه عباس دوم نسبت می‌داد و سال اتمام آن را ۱۰۵۷ هجری قمری تعیین می‌کرد. کتیبه دیگر كه طولانی‌تر و خطوط آن گچبری بر زمینه آبی‌رنگ است، از تعمیرات زمان شاه سلطان حسین حكایت دارد.
یكی از برنامه‌های شهری دوره شاه عباس اول، پس از انتخاب اصفهان بهعنوان پایتخت در سال ۱۰۰۷ هجری قمری، احداث خیابان زیبا و طویل چهارباغ و باغ‌های متعدد پیرامون آن بود. از جمله این باغ‌ها می‌توان به باغ خرگاه، باغ بلبل، باغ هشت بهشت، باغ فتح‌آباد، باغ كاج، باغ نسترن، باغ خلعت، باغ انگورستان اشاره کرد. پی‌درپی بودن باغ‌ها كه یادآور مفهوم «باغ اندر باغ» است، از جمله اصول طرح‌اندازی شهر اصفهان محسوب می‌شد. امروزه به جز باغ هشت بهشت و باغ چهلستون، سایر باغ‌ها از بین رفته‌اند و تنها نامی از آن‌ها باقی است.
معماری کاخ چهلستون
معماری این کاخ ترکیبی از هنر معماری چینی، ایرانی و فرنگی است. بنا مشتمل بر یک ایوان اصلی (بزرگ) به طول ۳۸ متر، عرض ۱۷ متر و ارتفاع ۱۴ متر است که آن را رو به شرق ساخته‌اند. ستون‌های این ایوان هشت‌ضلعی از جنس چوب چنار و کاج است. چهارستون وسط روی چهار شیرسنگی قرار دارد.
استخر کاخ علاوه بر زیبایی باعث لطافت هوا می‌شود. در چهار طرف اين استخر مجسمه‌هایی قرار دارند که مربوط به عمارت چهلستون نيستند و به هنگام تخريب قصر سرپوشيده به اين محل منتقل شده‌اند. به نوشته برخی از مورخان، اين عمارت در اواخر دوران صفوی دچار آتش‌سوزی مهيبی شد و قسمت‌هایی از آن در آتش سوخت.
بهترین زمان بازدید از کاخ چهلستون
بهار و به‌خصوص ماه اردیبهشت، بهترین زمان برای بازدید از کاخ چهلستون است؛ چراکه علاوه بر لطافت هوا، باغ پیرامون آن طراوات خاصی دارد. البته عصرهای تابستان نیز به‌دلیل خنکی هوا، این مکان یکی از مقاصد پرطرفدار به شمار می‌آید. اگر قصد عکاسی دارید، به‌خاطر قرارگیری خورشید روبه‌روی کاخ، از ساعت ۹ تا ۱۱ می‌توانید عکس‌های خوبی بگیرید. همچنین در شب‌ها، چهلستون با نورپردازی جلوه‌ای متفاوت به خود می‌گیرد.
پرسش‌های متداول
کاخ چهلستون کجاست؟
دلیل نام‌گذاری کاخ چهلستون چیست؟
ساعات بازدید از کاخ چهلستون کدامند؟
بهای بلیط کاخ چهلستون چقدر است؟
بازار قیـصـریه
بازارها از جذاب‌ترین جاهای دیدنی هر شهر هستند. در بازار می‌توان ترکیبی از تاریخ و فرهنگ و هنر را مشاهده کرد. به‌خصوص در شهرهایی تاریخی مانند اصفهان، گشتوگذار در بازار می‌تواند تجربه‌ای فراموش‌ناشدنی را رقم بزند. بازار قیصریه یکی از این نمونه‌ها است.
معرفی بازار قیصریه
بازار قیصریه یکی از معروف‌ترین بازارهای تاریخی ایران و جاهای دیدنی اصفهان است و به بازار شاهى نیز شهرت دارد. این بازار از سردر قیصریه شروع، به بازار چیت‌ساز‌ها و از آنجا به بازار دارالشفا منتهى می‌شود. بازار قیصریه یکی از مراکز مشهور صنایع دستی به شمار می‌آید. این بازار از بزرگ‌ترین و مجلل‌ترین مرکز خریدوفروش در دوران صفویه بوده است. به‌طور کلی بازار سرپوشیده اصفهان چند کیلومتر طول دارد که هر بخش آن کالای ویژه‌ای تولید و فروخته می‌شود. بازار بزرگ اصفهان که بازار قیصریه بخشی از آن است، درب‌های ورودی مختلفی داشته است.
بازار قیصریه کجاست؟
بازار قیصریه در شمال میدان نقش جهان قرار دارد. برای دسترسی می‌توانید از خودروی شخصی یا وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. ایستگاه‌های اتوبوس و متروی میدان امام حسین در فاصله نسبتا مناسبی از میدان نقش جهان قرار دارند و مسافت باقی‌مانده از آن‌ها تا مقصد را می‌توانید با تاکسی طی کنید یا پیاده بروید. اگر قصد دارید با خودروی شخصی راهی این مکان شوید، باید خود را به خیابان سپه یا خیابان حافظ برسانید. خوشبختانه تعدادی پارکینگ در خیابان‌های اطراف نقش جهان وجود دارد.
تاریخچه بازار قیصریه
بازار قیصریه با دستور شاه عباس اول بین سال‌های ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ ساخته شد. این بازار در دوره صفویه مرکز فروش پارچه و فرش‌های گران‌بها بوده و شرکت‌های تجاری خارجی نیز در آن حجره‌هایی داشته‌اند. بازار قیصریه قسمت اصفهان جدید دوره صفویه را به شهر سلجوقی میدان کهنه آن روزگار (میدان قیام فعلی) متصل می‌کرد.
گفته شده قیصریه از واژه قیصر یا سزار مشتق شده است. قیصریه عموما به راسته‌ای از بازار گفته می‌شد که در آن کالاهای سبک وزن و گرانقیمت لوکس به فروش می‌رسید. این قسمت توسط حکومت یا بازرگانان ثروتمند ساخته می‌شد و به‌دلیل توان مالی پیشه‌وران قیصریه، این قسمت از بازار به‌لحاظ ویژگی‌های معماری و تزیینات غنی‌تر و پرکار‌تر از سایر قسمت‌ها بود و هندسی‌تر ساخته می‌شد. قیصریه‌ها به خاطر وجود همین تزیینات غنی و سازندگان معتبرشان، بازار شاهی یا قیصریه خوانده می‌شدند.
معماری بازار قیصریه
بازار قیصریه از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بازارهاى اصفهان به شمار می‌آید. راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده است که طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه‌های اصناف گوناگون در کنار یکدیگر مستقر بوده‌اند. از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب می‌شدند و برخی از آن‌ها همچنان فعال هستند و به مشاغل مختلف اختصاص دارند.
برخی از بخش‌های بازار قیصریه شامل موارد زیر می‌شود:
چارسوی بازار: در وسط بازار محوطه بزرگ مدور شکلى وجود دارد که گنبد زیبایی با تزیینات مقرنس‌های اسلیمی روی آن واقع شده است. این چارسو از جنوب به بازار قیصریه، از شمال به تیمچه ضرابخانه، از شرق به ضرابخانه سلطتنی و از غرب به کاروان‌سرا محدود می‌شود.
کاروانسرای شاهی: در بخش غربی بازار، کاروانسراى باشکوه شاهى قرار دارد که با دو طبقه، داراى تقریبا ۱۵۰ حجره است. در گذشته این مکان بهعنوان کاروان‌سرا و محلی برای مدیریت راسته‌ها مورد استفاده بود. امروزه کارونسرای شاهی بیشتر با نام سرای ملک التجار در بین بازاری‌ها شناخته می‌شود.
ضرابخانه: در شرق بازار ضرابخانه‌ای قرار داشت که در دوره صفویه محل ضرب سکه بود. این مکان در حال حاضر به بانک تبدیل شده است.
خرید در بازار قیصریه
بازار قیصریه محل مناسبی برای خرید وسایل قدیمی، سوغات و صنایع دستی اصفهان است. هرچند تعدد و تنوع اجناس می‌تواند در ابتدا گیج‌کننده باشد؛ با صبر و حوصله می‌توان خریدی عالی را تجربه کرد. قیمت اجناس در بازار قیصریه نسبت به دیگر بازارهای اصفهان مناسب‌تر است؛ اما در هر صورت با توجه به ارزش صنایع دستی، انتظار قیمت‌های پایین را نباید داشت.
پرسش‌های متداول
بازار قیصریه کجاست؟
چرا سردر بازار قیصریه شهرت دارد؟
در بازار قیصریه چه اجناسی به فروش می‌رسد؟
ساعات بازدید بازار قیصریه کدامند؟
میدان نقش جهان
میدان نقش جهان که با نام میدان امام نیز شناخته می‌شود یکی از زیباترین جاهای دیدنی اصفهان است. در واقع، تجمع بسیاری از بناهای باستانی این شهر در میدان نقش جهان است. این میدان زیبا در طول عمرش در حکومت‌های مختلف، فراز و فرودهای زیادی داشته و در بازه‌هایی از زمان مورد بی‌مهری حاکمان قرار گرفته است؛ اما امروزه باشکوه فراوان علاقمندانی در سراسر جهان دارد.
میدان نقش جهان
میدان نقش جهان اصفهان مجموعه برجسته تاریخی در ایران و جهان است. این میدان زیبا، سالانه از گردشگران زیادی میزبانی می‌کند که با شوق بازدید از جاذبه‌های تاریخی و تماشای زیبایی‌های این میدان، به اصفهان سفر می‌کنند. میدان نقش جهان تا پیش از انقلاب با نام میدان شاه شناخته می‌شد و پس از آن نامش به میدان امام تغییر کرد. از دیگر نام های میدان نقش جهان در طول تاریخ می‌توان به میدان بزرگ، میدان اصلی، میدان نو، میدان قصر و میدان سلطنتی اشاره کرد.
پیش از زمان صفویه در محل میدان باغی زیبا به نام «نقش جهان» قرار داشت. این باغ نام خود را از شهری در آذربایجان گرفته بود که آن شهر امروزه نخجوان نام دارد. حمدالله مستوفی در سفرنامه خود این شهر قدیمی در این‌گونه وصف می‌کند: میدان امام در شمال اصفهان و در قلب مجموعه تاریخی شهر قرار گرفته که روزگاری دولتخانه شاهان صفوی بوده است. پرشکوه‌ترین دوران تاریخی این میدان به دوره شاه عباس صفوی باز می‌گردد. شاه عباس با انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان، بناهای تاریخی این میدان را بنا کرد و باعث رونق اقتصادی و گسترش بازار درآن شد. میدان تازه بنا شده را در این زمان «میدان نو» نامیدند.
بعدها با گسترش میدان در زمان شاه عباس دوم و بزرگ‌تر شدن آن، نام میدان نو را به نقش جهان تغییر دادند. در ساخت این میدان از میدان عتیق که میدانی قدیمی در اصفهان بود، الگوبرداری شده است.
طول میدان نقش جهان بیش از ۵۰۰ متر است و عرض آن به ۱۶۰ متر می‌رسد. دور میدان را ۲۰۰ حجره در دو طبقه پوشانده‌اند و چهار بنای تاریخی ارزنده در قسمت‌های مختلف آن خودنمایی می‌کنند. در طول دوره‌های گذشته طاق‌هایی در اطراف میدان برای محافظت از بناها ایجاد کردند که با مرور زمان به حجره‌های امروزی بدل شده است.
میدان نقش جهان اصفهان علاقه‌مندان زیادی در همه جهان دارد و در هشتم بهمن ماه سال ۱۳۱۳، این مجموعه عظیم تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ نیز، این میدان از نخستین آثار ایرانی بود که در فهرست یونسکو ثبت شد.
تاریخچه میدان نقش جهان
پیش از به قدرت رسیدن دولت صفویه، در محل میدان نقش جهان باغی بزرگ وجود داشت و در بخش میانی میدان، که «در کوشک» نامیده می‌شد، بناهای نظامی از دوره تیموریان و آق قویونلوها وجود داشت. این قسمت بخش غربی میدان امروزی بود که اکنون عمارت عالی قاپو در آن قرار دارد. از زمان حکومت سلجوقیان، این میدان محل برگزاری جشن‌های ملی مانند نوروز و جایگاه اعدام محکومان بود. در زمان صفویان با تغییر پایتخت از قزوین به اصفهان، دوران جلال و شکوه این میدان آغاز و محوطه آن محل استقرار ساختمان‌های دولتی و کاخ شاه شد.
شاه عباس صفوی با هدف گسترش شهر به‌سمت قسمت جنوبی آن در حاشیه زاینده‌رود، با به کار گماشتن معماران ماهری مانند استاد محمدرضا و علی اکبر اصفهانی، بنای اولیه این میدان را پایه‌گذاری کرد. در طراحی و ساخت این میدان و بناهای تاریخی آن، از سبک معماری میدان ایرانی الهام گرفته شده است که از نمونه‌های برجسته آن می‌توان به میدان عتیق اصفهان، میدان امیر چخماق یزد، میدان شاه قزوین و میدان صاحب آباد قزوین اشاره کرد.
از آثار هنری به کار رفته در بناهای این میدان می‌توان به کتیبه علیرضا عباسی اشاره کرد که بر سردر مسجد امام قرار دارد. این کتیبه با خط ثلث در تمجید از شاه عباس اول نوشته شده است. کتیبه دیگر بر سردر مسجد جامع، منقش به خط محمد رضا امامی است که نام معماران برجسته این اثر در آن دیده می‌شوند.
پایه اولیه شکل امروزی میدان امام در سال ۱۰۱۱ قمری بنا شد و به‌تدریج تا سال ۱۰۲۵ ساخت میدان و بناهای آن به پایان رسید. کار تزئین مسجد و بناها از سال ۱۰۲۵ قمری آغاز شد و تا زمان حکومت دو تن از جانشینان شاه عباس ادامه پیدا کرد.
بخش‌های زیادی از عمارت نقاره خانه، به‌دلیل اهمال شاهان قاجار از بین رفت
در زمان آخرین پادشاهان صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، میدان نقش جهان شکوه خود را از دست داد و آب‌های روان در جوی‌ها کدر و راکد و درختان خشک شدند. این روند تخریب در زمان حمله اشرف افغان به اصفهان شدت گرفت و تا زمان قاجار نیز ادامه داشت. بخش‌های زیادی از عمارت نقاره خانه، به‌دلیل اهمال شاهان قاجار از بین رفت. به‌دلیل تغییر پایتخت از اصفهان، دیگر توجه چندانی به این میدان برجسته در مرکز اصفهان نمی‌شد.
در زمان حکومت پهلوی اول، رضاخان شروع به بازسازی بناهای تاریخی و حجره‌های اطراف نقش جهان کرد و رونق اقتصادی به بازار نقش جهان برگشت. در زمان رضاخان، این میدان درفهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید. از این زمان تا به امروز همچنان از میراث گران‌بهای تاریخی در این میدان حراست می‌شود. در طول سال‌های اخیر، ساخت برج جهان‌نمای اصفهان در نزدیکی میدان نقش جهان، حاشیه‌های زیادی به‌دنبال داشت که در نهایت باعث تخریب دو طبقه این برج به منطور حفاظت از منظر فرهنگی این میدان شد.
میدان نقش جهان امروزه نیز از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان است و از نگاه سفرنویسان خارجی، توصیف زیبایی‌های آن در وصف نمی‌گنجد. این میدان در گذشته محل برگزاری جشن‌های سلطنتی، بازی چوگان، رژه ارتش، جمعه بازار و نمایش‌های فراوانی بوده است و در این ایام سراسر آن را چراغانی می‌کردند. برای مردم عادی نیز، فضای داخل میدان نقش جهان بهترین محل گردش و خرید بود. دو دروازه سنگی چوگان نیز در این میدان به یادگار مانده‌اند که قدیمی‌ترین دروازه‌های چوگان در جهان هستند. برای ساخت نمونه‌های خارجی زمین‌های چوگان از روی میدان نصف جهان، الگوبرداری کرده‌اند.
میدان امام قدیمی‌ترین میدان چوگان جهان است
در حال حاضر در طبقه فوقانی میدان امام، موزه بزرگ اسلامی در حال احداث است و با تکمیل آن، این منطقه به بزرگ‌ترین مرکز آشنایی با فرهنگ اسلامی تبدیل خواهد شد. میدان نقش جهان اصفهان همچنان بزرگ‌ترین پایگاه سیاسی، مذهبی، اقتصادی، توریستی و تفریحی در اصفهان است. شرح کاملی از توصیفات جهانگردان خارجی را می‌توانید در کجارو بخوانید.
میدان نقش جهان کجاست؟
میدان نقش جهان اصفهان در شمال این شهر و در مرکز دیدنی‌های تاریخی اصفهان قرار دارد. در شرق میدان، خیابان حافظ و در غرب آن خیابان سپه، مسیرهای ورودی به این میدان را شامل می‌شوند. خیابان سپه عمود بر زاینده‌رود است و به‌دلیل وجود پارکینگ در ورودی‌های این خیابان به میدان، تردد بالایی دارد. از خیابان استانداری، کوچه پشت مطبخ و تمام کوچه‌های موازی آن، می‌توان پیاده به میدان رفت.
میدان عتیق (امام علی کنونی) در شمال شرقی نقش جهان قرار دارد و فاصله آن با میدان نقش جهان تنها دو و نیم کیلومتر است. میدان نقش جهان سه محور اصلی را شامل می‌شود؛ محور اول شمالی – جنوبی است و مسجد امام را به دروازه قیصریه وصل می‌کند. محور شرقی – غربی دوم حدفاصل مسجد امام و عمارت عالی قاپو را شامل می‌شود. محور سوم نیز شرقی – غربی و در راستای کاخ چهل ستون تا ساختمان‌ها و بناهایی در گذشته بوده است که امروزه کاملا ویران شده‌اند. امروزه در امتداد بناها و ساختمان‌های تاریخی از این میدان تا زاینده‌رود، تنها عمارت‌هایی محدود باقی مانده‌اند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به عمارت چهل ستون و کاخ هشت بهشت، اشاره کرد.
جاهای دیدنی میدان نقش جهان
- مسجد جامع عباسی (مسجد امام)
- عمارت عالی قاپو
- مسجد شیخ لطف الله
- سردر قیصریه
عمارت عالی قاپو
کاخ عالی قاپو در میدان نقش جهان اصفهان از زیباترین نمونه‌های معماری دوره صفویان به شمار می‌آید. عمارت عالی قاپو با معماری برجسته و تزیینات قابل‌توجه از هنرمندان سرشناس ایرانی، توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند. از مهم‌ترین بخش‌های کاخ عالی قاپو می‌توان به سر در ورودی کاخ، تالارهای مجلل، تالار موسیقی در بالاترین طبقه و آثار هنری برجسته در نقاط مختلف عمارت عالی قاپو اشاره کرد. پایه‌های اصلی این عمارت، بر چوب بنا شده‌اند و همین بر جذابیت معماری کاخ عالی قاپو می‌افزاید.
کاخ عالی قاپو از زیباترین بناهای تاریخی به جا مانده از دوران حکومت صفویان و از مشهورترین جاهای دیدنی اصفهان است. کاخ یا عمارت عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان اصفهان و مقابل مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. در گذشته از عمارت عالی قاپو با نام‌های «دولتخانه مبارکه نقش جهان» و «قصر دولتخانه» نیز یاد می‌کردند. کاخ عالی قاپو ۱۸۰۰ متر مربع مساحت، ۶ طبقه و ۳۸ متر ارتفاع دارد. عالی‌قاپو تنها بنایی است که نسبت به سایر بناهای پیرامون میدان پیش‌آمدگی دارد و در زمان خود نمادی از قدرت حکومتی به شمار می‌رفت و با معماری زیبا بر پایه چوب، از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بناهای آن دوران محسوب می‌شد.
سردر ورودی عمارت عالی قاپو در زمان صفویان، دروازه ورود به تمام بناهای سلطنتی در میدان نقش جهان بوده است. شاه عباس اول صفوی، به‌منظور نشان دادن قدرت و شکوه دولت خود، دستور به ساخت عمارت عالی قاپو داد. جلسات مهم حکومتی، استقبال از مهمانان خارجی و مراسم دولتی در این کاخ برگزار می‌شد؛ همچنین بالکن این عمارت محلی برای اتراق شاه عباس و اطرافیان او در زمان برگزاری مسابقات چوگان و اسب‌سواری در میدان نقش جهان و تماشای این مسابقات بود.
عمارت عالی قاپو در زمان شاه عباس اول بسیار مورد احترام بود و عبور از در ورودی این بنا برای همگان میسر نبود. در بازدید از میدان نقش جهان اصفهان، این ساختمان ۶ طبقه توجه بسیاری از گردشگران را، از گذشته‌های دور تاکنون، جلب می‌کند.
کاخ عالی قاپو را با عنوان بلندترین کاخ عهد صفوی می‌شناسند که با پلکانی باریک از طبقه همکف به طبقات بالاتر می‌رسد. بالا رفتن از این پله‌ها به‌دلیل ارتفاع بلند آن‌ها کمی سخت است؛ اما در پس آن ایوانی زیبا با ستون‌های چوبی قرار دارد که ارتفاعش به ۲۰ متر می‌رسد و تماشای میدان نقش جهان از فراز آن بسیار لذت‌بخش است. در این ایوان می‌توانید مسجد شیخ لطف الله را پیش رویتان، سر در قیصریه را در سمت چپ و مسجد شاه را در سمت راست ببینید. عمارت عالی قاپو از جالب توجه‌ترین بناهای تاریخی در میدان نقش جهان اصفهان به شمار می‌رود.
وجه تسمیه
عالی‌قاپو به دو صورت تلفظ شده است که برای هرکدام وجه‌تسمیه‌ای گفته‌اند. عالی قاپو که بیشتر در محاورات و مکاتبات متداول است، از کلمه عالی و قاپوی ترکی به معنی درگاه تشکیل می‌شود؛ به‌معنای باب عالی! واژه ترکی «قاپی» پیش از آنکه جای خود را به «باب» و «باب عالی» بدهد، ابتدا به‌معنای کاخ سلطان بود. همان طور که باب عالی در عثمانی معمول بود، بین ایرانیان شیعه نیز چنین بابی وجود داشت که مانند باب عالی عثمانی مورد احترام بود. ازاین‌رو، کلیه کسانی که می‌خواستند وارد عالی قاپو شوند باید خم می‌شدند، آستانه را می‌بوسیدند و داخل می‌شدند. طبق روایات تاریخی حتی شاه عباس نیز هنگام ورود به این عمارت از اسب پیاده می‌شد. علاوه بر این، عالی‌قاپو محل تحصن مقصران و گناهکاران بود و هر گناهکاری که به عالی قاپو راه می‌یافت، کسی نمی‌توانست او را از آنجا بیرون بیاورد، مگر به امر شاه صفوی!
در مقابل عده‌ای نوشته‌اند، هنگامی که شاه عباس کبیر در نقره را برای بارگاه حضرت امیرالمومنین علیه‌السلام به نجف برد و نصب کرد، دری را که پیش از آن در آنجا قرار داشت، برای تبرک به اصفهان آورد و در عالی‌قاپو نصب کرد. به این ترتیب، آن را علی قاپو یا قاپی نامیدند و از آنجا که منسوب به بارگاه امام علی (ع) بود، مورد احترام شاه و مردم قرار داشت و هر کش پای خود را روی آن می‌گذاشت، مجازات می‌شد. کسانی که مورد لطف شاه قرار می‌گرفتند، با تشریفات خاصی مقابل در قصر می‌آمدند، آن را می‌بوسیدند و با صدای بلند، عظمت و قدرت شاه را از خداوند مسئلت می‌کردند. جالب اینکه حتی تا چند سال پیش، مردم در اطراف آن آش می‌پختند، نذری می‌دادند و به زنجیر جلو در مزبور، رشته‌هایی بهعنوان دخیل می‌بستند.
تاریخچه عالی قاپو
قدمت عمارت عالی قاپو به حکومت صفویان در ایران باز می‌گردد، زمانی که اصفهان پایتخت فرماندهی بود. بر اساس برخی مستندات تاریخی، کاخ عالی قاپو روی کاخی از عهد تیموریان احداث شد که قدمت آن به سال ۱۰۰۰ تا ۱۰۰۶ هجری قمری می‌رسید.
عمارت عالی قاپو در حدود سال ۱۰۵۴ هجری قمری (بین سال‌های ۹۷۱ تا ۹۷۷ هجری شمسی) به دستور شاه عباس اول ساخته شد که از مقتدرترین پادشاهان ایران بوده است؛ البته تکمیل ظرایف و تزیینات عمارت عالی قاپو پس از مرگ شاه عباس اول صورت گرفت. شاه صفوی، سفرا و شخصیت‌های عالیقدر را در این کاخ به حضور می‌پذیرفت. ساخت کامل بنای عالی قاپو و تکمیل تزیینات داخلی این عمارت در طول پادشاهی شاه عباس اول، شاه عباس دوم و شاه سلطان حسین صورت گرفته است. این فاصله زمانی که مراحل ساخت بنا به‌صورت متناوب در آن جریان داشته است، نزدیک به ۱۰۰ سال طول کشیده است. پایه‌گذاری بنا بیشتر به زمان شاه عباس اول و دوم و مرمت و تزیین آن به زمان پادشاهی شاه سلطان حسین باز می‌گردد. صائب تبریزی در پایان بنای این تالار، قصیده قرایی سروده و تقدیم به شاه عباس کرده که ابیاتی از آن این‌چنین است:
منت ایزد را که از لطف خدای مستعان عالم افسرده شد از باد نوروزی جوان
جوهر تیغ شجاعت، شاه عباس آنکه هست نور عالمگیری از سیمای اقبالش عیان
چون شد از تعمیر دل‌ها فارغ از توفیق حق کرد تالار فلک قدری بنا در اصفهان
گرچه چندین نقش موزون داشت در هر گوشه‌ای زین عمارت شد بلند آوازه نقش جهان
تا بود خورشید تابان شمسه طاق سپهر جلوه‌گاه سایه حق باد این عالی مکان
در تزیینات داخلی بنای عمارت عالی قاپو، آثار هنری برجسته خوش‌نویسی و مینیاتور از دوران بعد از شاه عباس اول نیز دیده می‌شوند که نشان از تکمیل کاخ قاپو پس از مرگ وی دارد. با توجه به هدف شاه عباس از ساخت عمارت عالی قاپو که استفاده از آن بهعنوان «قصر دولتخانه» بود، معماری بنا توسط برجسته‌ترین معماران ایرانی طراحی شد. این اقدامات پس از جابه‌جایی پایتخت از شهر قزوین به اصفهان انجام شدند.
پیش از تغییر پایتخت در دوره صفویان، بنایی به همین نام در شهر قزوین، محل استقرار صفویان وجود داشت؛ به همین دلیل و به اعتقاد مورخان، کاخ عالی قاپوی اصفهان نمونه مجلل‌تر از کاخ عالی قاپو در خیابان سپه قزوین است که شاه عباس اول به‌منظور نشان دادن عظمت دولت خود و اقتدارش تصمیم به ساخت آن گرفت.
بنای اولیه با سرعت زیادی در زمان شاه عباس به پایان رسید؛ اما می‌توان مراحل تکمیل این عمارت را به دوره‌های مختلف تقسیم کرد، که کارشناسان از روی کتیبه‌ها و اشعار نوشته شده داخل بنا به این اطلاعات دست پیدا کرده‌اند. بهعنوان مثال، وجود کتیبه‌ای به خط نستعلیق در زمان شاه سلطان حسین نشان از آن دارد که تزیینات طبقه سوم در زمان این آخرین پادشاه صفوی اضافه یا مرمت شده است.
در ابتدای ساخت عالی قاپو و در مرحله اول، این بنا تنها به‌منظور برقراری مسیر ارتباطی میان باغ نقش جهان و دیگر کاخ‌های اطراف ساخته شد و فقط پادشاه و درباریان برای انجام امور تشریفاتی، استقبال از مهمانان خارجی و انجام برخی امور اداری از آن استفاده می‌کردند. البته فضایی اختصاصی برای استراحت و زندگی شاه و امکانات مناسب در عالی قاپو ساخته بودند. بازار اطراف عالی قاپو در ابتدا تنها یک طبقه بود و ورودی عمارت عالی قاپو به مغازه‌ها اشراف داشت.
با گسترش شهر اصفهان و افزایش جمعیت ساکن در این شهر و مهاجرت از آبادی‌های اطراف به پایتخت، بر اهمیت مقر حکومت نیز افزوده شد و به همین منظور، بر تعداد طبقه‌های عمارت عالی قاپو افزودند. در سال ۱۰۵۳ هجری قمری در زمان سلطنت شاه عباس دوم، ایوانی با ۱۸ ستون چوبی به ارتفاع ۱۰ متر به طبقه سوم کاخ عالی‌قاپو اضافه شد. ستون‌های الحاقی با آینه پوشانده و سقف آن با صفحات بزرگ نقاشی تزیین شدند. دیوارهای ایوان دارای دو پوشش تزیینی بود که اولی در زمان شاه عباس دوم و دومی در زمان شاه سلطان حسین به آن الحاق شد. از فراز آخرین طبقه کاخ عالی‌قاپو و ایوان باشکوه آن، شاهان صفوی و مهمانان آن‌ها به تماشای بازی چوگان، چراغانی، آتش‌بازی و نمایش‌های میدانی می‌نشستند. وسعت این ایوان ستون‌دار حدود ۴۸۰ مترمربع است و کف آن با تیرهای چوبی، شناژبندی شده که به استحکام بنا افزوده است.
با این تغییرات، شکل ظاهری ساختمان تفاوت‌های زیادی کرد و به‌شکل امروزی آن نزدیک شد. ورودی مجلل امروزی در این زمان بنا شد و از شکل ساده‌اش در آمد. بر تعداد طبقات و اتاق‌های کاخ نیز افزودند. این دوره را می‌توان دوران طلایی صفویان نامید که در اوج قدرت، شهرت و محبوبیت قرار داشتند.
پس از آن، تصمیم به افزایش امکانات رفاهی کاخ عالی قاپو برای اقامت مهمانان گرفتند و تالار موسیقی نیز در آخرین طبقه به عمارت عالی قاپو اضافه شد. سالن موسیقی از نظر معماری تفاوت‌هایی با دیگر قسمت‌های کاخ دارد و داخل آن تزیینات بسیار زیبایی تعبیه شده است. پس از تغییرات بنا، ایوان مشرف به باغ را نیز گسترش دادند تا برای تماشای رویدادها و مراسم و مسابقات داخل میدان، فضای بیشتری برای تماشا وجود داشته باشد، به همین دلیل ایوان را تا هفت متر از دکان‌های بازار جلوتر بردند و سپس بخش ورودی عمارت را نیز وسعت دادند تا فضای کافی برای استقبال از مهمانان و رژه‌های تشریفاتی به وجود بیاید.
در نهایت ۱۸ ستون ایوان کاخ را بر پا و سقفی چوبی بر آن تعبیه کردند. راه پلهای بلند و باریک، دسترسی به این ایوان را میسر می‌کرد. برای سیستم آب رسانی به کاخ عالی قاپو نیز حوضی مسی در ایوان قرار دادند تا راهی برای انتقال آب به بالای کاخ باشد. بنای عالی قاپو از کامل‌ترین عمارت‌های پادشاهی در زمان خود محسوب می‌شود.
در طول تاریخ به‌دلیل جنگ‌ها و عوامل طبیعی مختلف، خسارت‌های فراوانی به عمارت عالی قاپو وارد شد. حمله افغان‌ها، جنگ‌های داخلی، انتقال پایتخت از اصفهان و بی‌توجهی پادشاهان صفوی پس از شاه عباس به این عمارت، از عوامل تخریب بعضی قسمت‌ها و آسیب به بنای کاخ عالی قاپو بوده‌اند.
در دوره قاجار عالی‌قاپو چند سال محل سکونت و کار ظل‌السلطان بود و او تغييراتی در کتیبه‌های آن داد. کتیبه‌های جبهه شرقی بنا و الواح خطی سردر ورودی مبین همین مطلب است که طی اشعاری به تعميرات سال ۱۲۷۴ اشاره می‌کند.
در طول سال‌های اخیر نیز مرمت بخش‌های مختلف کاخ عالی قاپو ادامه داشته است و در سال ۱۳۸۴، داربست‌هایی را برای انجام عملیات تقویت استحکام بنا، مرمت و نظافت نمای عمارت و بازسازی بخش‌های تخریب شده نصب کردند. مرمت بنای عالی قاپو ۱۲ سال به طول انجامید و سپس داربست‌ها برداشته شدند، اما کار بازسازی تزیینات داخلی و بخش‌های دیگر همچنان ادامه دارد.
کاخ عالی قاپو کجاست؟
کاخ عالی قاپو در شهر اصفهان و در ضلع غربی میدان نقش جهان قرار دارد. میدان نقش جهان در مرکز شهر اصفهان و نزدیک به شمال این شهر قرار گرفته است. برای رسیدن به عمارت عالی قاپو باید به‌سمت میدان نقش جهان بروید.
پرسش‌های متداول
کاخ عالی قاپو کجاست؟
کاخ عالی قاپو متعلق به کدام دوره تاریخی است؟
کاخ عالی قاپو را چه کسی ساخته است؟
چرا از کاخ عالی قاپو بازدید کنیم؟
سی و سه پل
اصفهان را با آثار تاریخی ارزشمند، زاینده‌رود باصفا، صنایع‌دستی متنوع و گزهای خوشمزه آن می‌شناسند. این شهر دوست‌داشتنی همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. یکی از مهم‌ترین و مشهورترین دیدنی‌های اصفهان، سی و سه پل به شمار می‌آید. این پل همیشه مورد تحسین بسیاری از صاحب‌نظران در دنیا بوده است، تا جایی که پرسی سایکس سی و سه پل را یکی از پلهای درجه اول دنیا و شاردن آن را شاهکار معماری می‌داند.
معرفی سی و سه پل
سی‌وسه پل بهعنوان یکی از مشهورترین جاهای دیدنی اصفهان شناخته می‌شود؛ به‌طوری که بسیاری از ما این شهر زیبا را با آن می‌شناسیم. اگرچه امروز با خشک شدن آب زاینده‌رود، سی و سه پل نیز دیگر حال و هوای گذشته را ندارد؛ ولی این پل همچنان بهعنوان یکی از نمادهای شهر اصفهان شناخته می‌شود. این پل در طول تاریخ با نام‌های مختلفی خوانده شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به پل شاه‌عباسی، پل الله‌وردی خان، پل جلفا، پل چهل چشمه و پل سی‌وسه چشمه اشاره کرد.
سی و سه پل ۳۳ دهانه، ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض دارد و منعکس شدن تصویر پل در آب زیبایی آن را دوچندان می‌کند.
سی و سه پل علاوه بر زیبایی مسحور کننده‌اش، بهعنوان طولانی‌ترین پل روی زاینده‌رود شناخته می‌شود. این اثر در تاریخ ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
سی و سه پل کجاست؟
سی و سه پل در ابتدای جنوبی خیابان چهارباغ بالا از یک سو و ابتدای شمالی خیابان چهارباغ عباسی (میدان انقلاب) در دیگر سو واقع شده است. برای دسترسی می‌توانید از خودروی شخصی یا وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. ایستگاه متروی سی و سه پل در فاصله چند قدمی پل واقع شده است. همچنین ایستگاه اتوبوس میدان انقلاب در دیگر جانب پل قرار دارد. برای استفاده از خودروی شخصی، ترافیک منطقه را در ساعات شلوغی در نظر داشته باشید.
تاریخچه سی و سه پل
پل سی و سه پل یا پل الله‌وردی خان با قدمتی که به دوران حکومت شاه عباس اول صفوی بازمی‌گردد، با نظارت و هزینه سردار معروف صفوی، الله‌وردی خان، روی زاینده‌رود ساخته شد. ساخت بنای سی و سه پل در سال ۱۰۰۸ هجری و در دوازدهمین سال سلطنت شاه عباس اول مطرح شد و در سال ۱۰۱۱، الله‌وردی خان اوندیلادزه گرجی مامور اتمام آن شد. معمار سی و سه پل نیز استاد حسین بنا اصفهانی بود که پسر او شاهکارهایی نظیر مسجد شیخ لطف‌الله را ساخته است.
شاعر زمان شاه عباس به نام شیخ علی‌نقی کمره‌ای هم در یکی از اشعار خود زمان ساخت پل را ۱۰۰۵ هجری عنوان کرده است.
در دوران حکومت شاه‌عباس، پلان اصلی شهر اصفهان، چهارباغ بود که از دو محور عمود به هم‌شکل می‌گرفت. سی و سه پل در امتداد یکی از این محورهای اصلی قرار داشت تا چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا، باغ هزارجریب، عباس‌آباد و محله جلفا متصل کند. این پل در آن دوران ۴۰ دهانه داشت و به‌مرور زمان با کشت درختان و انحراف آب بعضی از دهانه‌ها متروک شد. در سال ۱۳۳۰ مصطفی خان مستوفی «شهردار اصفهان»، زمین‌های اطراف پل را آزاد کرد و بعد از باز کردن مجرای عبور آب، دیواری سنگی در سمت شمال پل ساخت که هنوز هم بقایای آن دیده می‌شود.
مراسم‌های تاریخی در سی و سه پل
سی و سه پل در طول تاریخ محلی برای اجتماع شاعران، بزرگان، رجال و سایر مردم و همچنین برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های گوناگون بوده است که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
جشن آب پاشان یا آب ریزان: ریختن آب و گلاب روی یکدیگر در ۱۳ تیرماه
مراسم خاج شویان: مراسمی مخصوص ارامنه اصفهان در دوران صفویه
جشن نوروزی: هفت روز جشن نوروزی در عصر صفوی همراه با چراغانی و گل‌ریزان
معماری سی و سه پل
سی و سه پل چیزی در حدود ۳۰۰ متر طول و ۱۴ متر عرض دارد. برای ساخت این پل از مصالحی مانند سنگ، آجر، ملات ساروج و گچ استفاده کرده‌اند. بر اساس نظر کارشناسان زمین‌شناسی و میراث فرهنگی، پایه و فونداسیون این پل به‌گونه‌ای ساخته شده است که رطوبت، دوام و استحکام آن را افزایش می‌دهد و به همین دلیل در درازمدت آب به آن آسیبی نزده است.
چرا ۳۳ پل؟
نظریه‌های زیادی در رابطه با عدد ۳۳ وجود دارد که یکی از آن‌ها به ارتباط میان تبار گرجی الله‌وردی خان و الفبای ۳۳ حرفی گرجی اشاره دارد. عده‌ای این نظریه را کاملا رد کرده‌اند، چون سی و سه پل ابتدا ۴۰ دهانه داشت.
برخی دیگر از کارشناسان بر این باور هستند که عدد ۳۳ مربوط به آناهیتا، الهه آب است و این پل در واقع نمادی از آناهیتا، الهه آب بوده است.
بهترین زمان بازدید از سی و سه پل
سی و سه پل بدون زاینده رود لطف سابق را ندارد؛ بنابراین بهترین زمان برای بازدید از سی و سه پل اوقاتی است که زاینده رود پرآب است و به شکوه همیشگی خود بازگشته است. در ساعات روشنایی روز امکان دیدن جزئیات بیشتری وجود دارد و شب‌های سی و سه پل با نورپردازی صفایی دیگر دارد. با این همه اگر قصد عکاسی دارید، در روز عکس‌هایی متنوع‌تر و کیفیت بهتر می‌توانید تهیه کنید.
پرسش‌های متداول
سی و سه پل کجاست؟
چرا سی و سه پل با این نام خوانده می‌شود؟
قدمت سی و سه پل به چه زمانی بازمی‌گردد؟
بهترین زمان بازدید از سی و سه پل چه وقتی است؟
خانه طباطبایی ها
کاشان را به هنر، فرهنگ و دین می‌شناسیم. مردمانی دین‌پرور و فرهنگ‌دوست که بناها و هنرهای خویش را برای تمام جهانیان به یادگار گذاشته‌اند. نمایه‌هایی از صلابت و سلامت روح را می توان در تمامی آثار به‌جای‌مانده از مردمان قدیم کاشان یافت. بوی معطر خاک و زیبایی خانه های قدیمی کاشان، طراوت باغ تاریخی فین و بازار تاریخی بزرگ، ارکانی جدانشدنی از معماری متعالی شهر و منطقه فرهنگی کاشان هستند که روزگاری گذرگاه کاروان‌های عبوری جاده ابریشم بوده است. صدها بنای تاریخی و امامزاده و… از جمله جاذبه‌هایی هستند که هرکسی را به سوی کاشان می‌کشاند.
از میان آثار مرتبط با معماری قدیم شهر آنچه تمامی گردشگران را به سوی خویش می‌کشاند، خانه‌های تاریخی آن است، زیرا خانه‌ها جزئی از جریان زندگی روزمره تمام مردمان هستند و رؤیت خانه‌های قدیمی که نمادی از آرامش و مکانی برای زندگی هستند، می‌تواند برای همه جالب و جذاب باشد. در این مطلب همراه کجارو باشید تا با خانه تاریخی طباطبایی‌ها آشنا شوید.
تاریخچه خانه تاریخی طباطبایی ها
خانه تاریخی طباطبایی ها به عنوان عروس خانه‌های تاریخی ایران از جمله بناها و خانه‌های تاریخی کاشان محسوب می‌شود. این خانه در دوره قاجار و توسط شخصی به نام «حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی»، از بازرگانان نطنزی ساکن کاشان در محله سلطان امیر احمد احداث شد و به همین علت به خانه طباطبایی موسوم و مشهور است. معمار خانه طباطبایی ها استاد علی مریم کاشانی بود که آن را در طی ۱۰ سال بنا کرد. خانه بروجردی‌ها و تیمچه امین الدوله نیز از کارهای این استاد مسحوب می‌شوند.
گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های خانه طباطبایی توسط شاگردان میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی و زیر نظر وی انجام شده است. از آنجایی که صاحب این خانه در کار تجارت فرش بود، نقوش گچ‌بری‌ها در نهایت شکوه و زیبایی از نقش‌های فرش ایرانی و گل و مرغ اسلیمی الهام گرفته شده‌اند.
خانه تاریخی طباطبایی‌ها به‌وسیله هیئت‌امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی كاشان خریداری شد و در سال های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ با همكاری شهرداری و میراث فرهنگی كاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت و معادن و فلزات، طبق نقشه اصلی و نخستین مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این خانه در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۰۴ به ثبت رسید. مجموعه تاریخی خانه طباطبایی‌ها هم‌اكنون زیر نظر سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری كاشان اداره می‌شود و همه‌روزه به‌ویژه در روزهای تعطیل، پذیرای خیل مشتاقان و شیفتگان معماری اصیل و سنتی ایران زمین است.
معماری خانه تاریخی طباطبایی ها
خانه طباطبایی ها مانند دیگر بناهای تاریخی آن زمان از اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه و تزیینات مجلل و باشکوهی برخوردار است. همین که به درون هشتی این خانه باشکوه پا می‌گذارید، نسیمی خنک و مطبوع، صورت‌تان را نوازش خواهد کرد و شما را به درون خانه خواهد کشاند. از راه پله پیش رویتان ۲۰ پلهای که پایین بروید، به حیاط زیبا و وسیع خانه می‌رسید. حیاطی که زیبایی خیره کننده‌اش لحظه‌ای شما را بر جای خود میخ‌کوب می‌کند. حوض زیبا و بزرگی از یک سو تا سوی دیگر حیاط کشیده شده و ماهیان قرمز درون آب زلال آن یکدیگر را دنبال می‌کنند. در دو سوی حوض بزرگ، ۶ باغچه هشت ضلعی پر از گل‌های زیبا، طراوت حیاط را صدچندان می‌کند.
در ساخت خانه‌های قدیم كاشان در عین حال كه به اقلیم و وضع آب‌وهوایی به‌صورت اصولی و علمی توجه شده است، به‌لحاظ پایبندی به اعتقادات دینی و اسلامی از نوعی حجاب و طرح محفوظ نیز برخوردار هستند. به این معنی كه فضای داخلی خانه از خارج خانه قابل رؤیت نیست و حتی از پشت بام خانه‌های مجاور نیز داخل خانه و از هر بخش، درون بخش دیگر دیده نمی‌شود. در واقع علاوه بر اینكه همه فضای داخلی خانه نسبت به خارج از حجاب كامل برخورداراند، هریک از بخش‌های درون خانه نیز نسبت به یكدیگر از حجاب و پوشیدگی خاصی بهره می‌برند.
خانه طباطبایی ها به صورت گودال باغچه ساخته شده است
معماری خانه طباطبایی‌ها معماری گودال باغچه و متقارن محسوب می‌شود. معماری گودال باغچه یعنی باغچه خانه در گودی قرار گرفته است. بدین ترتیب بنا هم از نظر استحکام و مقابله با زلزله مقاوم می‌شود و هم آن که آب‌رسانی به بنا را تسهیل می‌کند؛ در ضمن از رطوبت بنا هم برای رشد گیاهان استفاده می‌شود. وقتی بنا در دل خاک باشد (یعنی به‌صورت گودال باغچه ساخته شود) خانه در عایق حرارتی هم قرار دارد. نه خانه زود گرم و نه زود سرد می‌شود.
از دیگر مزایای مهم ساخت خانه در گودی علاوه بر خنک كردن و تعدیل دما، می‌توان به دسترسی آسان‌تر به قنات و آب آن و همچنین مقاومت بنا در برابر زلزله اشاره كرد. خانه تاریخی طباطبایی‌ها با این كه حدود ۱۷۵ سال پیش ساخته شده، ولی از سامانه تهویه مطبوع غیرماشینی، طبیعی و بسیار كارآمد بهره جسته است. بدین معنی كه در درون ساختمان، وزش هوای خنک و دل‌انگیز، رفاه و آسایش ساكنان را تأمین كرده و كاربرد بهتری نسبت به سامانه‌های تهویه مطبوع امروزی داشته است.
این سامانه تهویه مطبوع همان بادگیرها است. عملكرد بادگیرها به صورتی است كه هوای تمیز پشت بام را به چاه خنک كن صیقل داده شده با «ساروج» كه حدود هشت تا ۱۰ متر عمق دارد، برساند تا پس از خنک كردن هوا، آن را به زیرزمین مسكونی هدایت كند. هوا در چاه تاریک و بدون تشعشع تونل خنک كن، سنگین‌تر می‌شود و به آرامی فرو می‌ریزد. سپس جریان خنک هوا از دهانه كانال كه شباهتی به شومینه دارد، به فضای زیرزمین وارد و موجب طراوت، تازگی و خنكی آن می‌شود.
از دیگر شاهكارهای معماری خانه طباطبایی ها این است كه چون در شب‌های تابستان یا در زمستان دمای هوای بیرون سردتر از هوای داخل چاه خنک كن می‌شود، جریان هوا قطع شده و این سامانه از كار باز می‌ایستد. در فصل تابستان نیز تا زمانی كه دمای هوای معلق در تونل خنک كن به درجه پایین‌تر از هوای زیرزمین نرسد، جریان ریزش هوای خنک به داخل زیرزمین صورت نمی‌گیرد. از قدرت این سیستم همین بس كه در طول این ۱۷۵ سال، چه آن زمان كه محل سكونت بوده چه آنگاه كه متروكه و مخروبه شده و چه اكنون كه مورد بازدید علاقه‌مندان است، فعال بوده و همچنان مانند روز اول به كار خود ادامه می‌دهد.
پرسش‌های متداول
خانه تاریخی طباطبایی ها کجاست؟
قدمت خانه طباطبایی ها به چه دورانی می‌رسد؟
ساعت بازدید خانه طباطبایی ها چگونه است؟
معماری خانه طباطبایی ها چگونه است؟
گاری تصاویر
خانه بروجردی‌ها
نام شهر کاشان در ذهن‌ها با عطر و بوی گل محمدی و گلاب ناب عجین شده است. کاشان زیبا اگرچه در بخش کویری ایران قرار دارد، اصالت و زیبایی بی‌نظیر و معماری و هنر چشم‌نواز در جای‌جای آن موج می‌زند؛ همین امر سبب شده است تا این شهر یکی از مقاصد گردشگری مهم در میان گردشگران باشد. خانه بروجردی ها از جاهای دیدنی کاشان است که سیاحت در آن به تمام علاقه‌مندان تاریخ ایران و معماری اصیل پیشنهاد می‌شود. در ادامه به معرفی این بنای باشکوه و منحصربه‌فرد می‌پردازیم.
خانه بروجردی ها کجاست؟
خانه بروجردی ها از بناهای تاریخی و چشم‌گیر شهر کاشان است. خانه بروجردی‌ها نماد معماری درون‌گرای ایرانی است و باشکوه فراوان، چشم هر بازدیدکننده‌ای را خیره می‌کند. معماری منحصربه‌فرد و زیبای خانه بروجردی ها سبب شده است تا در لیست زیباترین جاذبه‌های تاریخی ایران قرار گیرد. این بنای تاریخی در جنوب شرقی شهر زیبای کاشان، محله محمد سلطان میراحمد یا خیابان علوی فعلی قرار دارد.
قدمت خانه بروجردی‌ها به‌طوری که در کتیبه چهار طرف تالار آن آمده است، به سال ۱۲۹۲ هجری قمری باز می‌گردد. ساخت این مجموعه حدود ۱۸ سال یعنی از سال ۱۲۹۲ تا سال ۱۳۱۰ هجری قمری به درازا کشید و بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ‌کار و آینه‌کار و دیگر هنرمندان در آن به کار گرفته شدند. این خانه از نظر طرح، معماری، قدمت، تزیینات نقاشی و گچبری از نفیس‌ترین آثار تاریخی دوره قاجار به شمار می‌رود. خانه بروجردی ها در ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۵ با شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به رسیده است. در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ رئیس کنفرانس عمومی یونسکو، بعد از بازدید از کاشان و خانه بروجردی ها، به‌دلیل معماری فوق‌العاده و ساخت‌و‌ساز سازگار، این بنا را بهعنوان زیباترین خانه تاریخی قاره آسیا و انتخاب برتر یونسکو از نظر محبوبیت جاذبه گردشگری معرفی کرد.
جلوه و اهمیت خانه بروجردی‌ها به‌حدی است که بادگیرهای آن به نمادی از شهر کاشان تبدیل شده‌اند. آثار هنری چشم‌گیر، نقاشی‌های هنرمندانه و کاشی‌کاری‌های رنگارنگ از دیگر ویژگی‌های خانه بروجردی ها هستند و در ساخت و تزیین آن بیش از ۱۵۰ هنرمند گچ‌کار، بنا و آینه‌کار همکاری کرده‌اند.
تا امروز مرمت‌های زیادی در قسمت‌های مختلف بنا انجام شده است. استحکام بخشی در بخش عمده‌ای از خانه و تثبیت نقاشی‌ها به دست کارشناسان اداره میراث فرهنگی کاشان بخشی از این مرمت‌ها هستند.
مسیر دسترسی به خانه بروجردی های کاشان
آدرس: استان اصفهان، کاشان، محله سلطان میراحمد، خیابان علوی
شماره تماس: ۰۳۱۵۵۲۲۳۷۷۷
خانه بروجردی‌ها با مرکز شهر کاشان حدود چهار کیلومتر فاصله دارد. برای رفتن به این جاذبه گردشگری بعد از بلوار کشاورز در میدان امام حسن از خروجی اول خارج و وارد بلوار شهیدان ستوده شوید. بعد از میدان شورا مسیر خیابان مدرس را در پیش بگیرید. در ادامه از میدان امام حسین وارد خیابان ملامحسن شوید و بعد از میدان قاضی اسدالله مسیر خیابان بخارایی را پیش بگیرید. سپس از فرعی دست چپ وارد خیابان پشت قلعه شوید. خیابان منتظری و سیاه کار شما را به خانه بروجردی ها می‌رسانند.
مالک خانه بروجردی ها کیست؟
ساخت خانه زیبای بروجردی‌ها داستانی عاشقانه دارد. در این روایت سید حسن، عاشق دختر خانواده مرفه و اصیل طباطبایی، نماینده برجسته تجارت فرش در کاشان می‌شود. سید حسن به خواستگاری می‌رود و پدر دختر شرط رضایت به این وصلت را ساخت خانه‌ای در نزدیکی خانه طباطبایی و هم‌تراز با آن اعلام می‌کند.
سید حسن شرط را قبول می‌کند و ساخت خانه بروجردی‌ها شروع می‌شود. حاج حسن و همسرش ابتدا در خانه طباطبایی‌ها ساکن می‌شوند و بعد از هفت سال، پس از پایان ساخت اندرونی به خانه بروجردی‌ها نقل مکان می‌کنند. تکمیل قسمت‌های مختلف خانه ۱۱ سال دیگر طول می‌کشد.
درمجموع ساخت و تکمیل خانه بروجردی‌ها ۱۸ سال، یعنی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۱۰ هجری قمری به طول می‌انجامد و در نهایت به یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی کاشان تبدیل می‌شود.
معماری خانه بروجردی ها
خانه بروجردی‌ها به‌طور کلی دو طبقه دارد؛ ولی در بخش جنوبی به‌همراه سرداب سه طبقه را شامل می‌شود. زیربنای خانه بروجردی ها هزار متر مربع و مساحت کلی آن ۱۷۰۰ مترمربع است. بالای تالار اصلی خانه یک سقف گنبدی شکل قرار دارد. همین طراحی و شکل ظاهری خانه بروجردی‌ها سبب شده است تا این بنا با ساختمان‌هایی مقایسه شود که توسط گائودی در بارسلونا ساخته شده‌اند.
مصالح به‌کار رفته در ساخت خانه بروجری‌ها، پنجره‌های رنگارنگ در اتاق‌ها، سالن‌ها و حیاط، نقاشی‌های روی دیوارها و سقف، گچ‌بری‌ها و معماری خارق‌العاده ایرانی روی دیوارها، همه و همه آن را به یک شاهکار معماری بدل کرده‌اند. مصالح اصلی آن از خشت خام است و تمامی عناصر سازه‌های اصلی بنا (جرزها، دیوارها و پوشش‌ها) از خشت خام با ملاط گل یا گچ یا ترکیب آن‌ها ساخته شده‌اند. آجر ختایی با اشکال و طرح‌های گوناگون در نماها و ازاره‌ها (قسمت پایینی دیواره‌ها) به کار گرفته شده است و نمای بدنه‌ها نیز از آستر کاهگل همراه با گچبریهای متنوع هستند. دیوارهای بیرونی و کف پشت بام هم با کاهگل اندود شده‌اند. در بعضی از قسمت‌ها که نیاز به ایجاد پوششی تخت بوده یا در معرض نیروی کششی قرار داشته، در حد محدودی از چوب استفاده شده است. این چوب‌ها در برخی از قسمت‌ها مانند ستون‌های تزیینی ایوان و سقف‌های تخت راهروهای طرفین ایوان اصلی به کار رفته‌اند.
در ساخت خانه بروجردی ها بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند همکاری کرده‌اند. استاد و معمار معروف قرن ۱۳ هجری، «علی مریم کاشانی» طراح و سازنده اصلی این خانه تاریخی است. خانه طباطبایی ها و تیمچه امین الدوله واقع در بازار میانچال کاشان نیز از دیگر آثار این معمار چیره‌دست محسوب می‌شوند.
تزیین فضای داخلی خانه با نقاشی و حکاکی‌های پیچیده از ویژگی‌های منحصربه‌فرد خانه بروجردی ها به شمار می‌رود که ظاهری مجلل و هویتی ویژه به آن بخشیده است. در گچبریهای خانه بروجردی‌ها به حرفه و کسب و کار صاحب خانه نیز اشاره شده است و نشانه‌هایی از کسب‌و‌کار تجارت صاحب نظنزی آن وجود دارد.
این نقاشی‌ها و گچ‌بری‌ها زیر نظر بنیان‌گذار اولین مدرسه نقاشی در ایران، یعنی «میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی» ملقب به صنیع‌الملک و برادرزاده ایشان «میرزا محمدخان غفاری کاشانی» ملقب به کمال‌الملک به اتمام رسید.
پرسش‌های متداول
خانه بروجردی ها کجاست؟
معمار خانه بروجردی ها کیست؟
هزینه بازدید از خانه بروجردی ها چقدر است؟
جاهای دیدنی اطراف خانه بروجردی ها کدامند؟
باغ فین
باغ فین از معروف‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کاشان است که نه‌تنها بهعنوان آثار ملی به ثبت رسیده است؛ بلکه جزو ۹ باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی به حساب می‌آید. این باغ به حدی زيبا است که از آن بهعنوان نمونه كامل باغ‌سازی ايرانی ياد می‌کنند. باغ فین به‌لطف وجود فواره‌های متعدد، صدای دلنشین آب و درختان سربه‌فلک‌کشیده، مکانی رویایی برای گشتوگذار به شمار می‌رود؛ به‌خصوص که چای‌خانه آن نیز این فرصت را برای شما فراهم می‌کند تا نهایت لذت را از این لحظه‌های ناب ببرید.
علاوه بر این، بناهای تاریخی متعددی نظیر خلوت کریمخانی، حوض جوشان، شترگلوی قاجاری، تقسیم‌گاه آب و موزه ملی کاشان در این باغ وجود دارد که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست. با این همه، شاید بتوان یکی از دلایل اصلی شهرت باغ فین را قتل امیر کبیر، صدر اعظم مشهور ایران دانست که از مهم‌ترین وقایع تاریخی در این باغ به شمار می‌رود. در ادامه این مقاله درباره باغ فین کاشان و مهندسی حیرت‌انگیز و سیستم آب‌رسانی جالب آن بیشتر خواهیم گفت.
معرفی باغ فین کاشان
باغ فین، از جاهای دیدنی کاشان است که در سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی و در سال ۱۳۹۰ در فهرست ميراث جهانی قرار گرفت. وسعت باغ فین به ۳۳,۷۹۹ متر مربع می‌رسد که به‌دلیل قرارگیری دیوار، بارو و برج‌های استوانه‌ای در دورتادور باغ، بسیار باشکوه و شاهانه است و از همین رو به آن عنوان «باغ شاه» نیز داده‌اند.
وقتی به این باغ قدم می‌گذارید، علاوه بر اینکه مجذوب زیبایی سحرانگیزش می‌شوید، با چند قرن تاریخ مواجه خواهید شد؛ در نهایت هم می‌توانید به چای‌خانه باغ سر بزنید که در فضایی دل‌انگیز قرار دارد و لذت‌بردن از این محیط را برای شما دوچندان می‌کند.
یکی از موارد جالب درباره این باغ به باور برخی از مردم برمی‌گردد که معتقدند با انداختن سکه‌ای در درون حوض، آرزویشان برآورده می‌شود. اگرچه این کار تفریح و سرگرمی به شمار می‌رود، فلسفه انداختن سکه در آب را می‌توان در مذهب زرتشت پیدا کرد که آب مظهر پاکی است و پیروان آن بخشی از دارایی خود را به الهه آب هدیه می‌دادند تا برکت خانه‌هایشان شود.
باغ فین کاشان کجاست؟
برای بازدید از باغ فین باید رهسپار شهر تاریخی کاشان در استان اصفهان شوید و مسیر خود را به‌سمت خیابان امیر کبیر ادامه دهید تا به باغ سرسبز و وسیع فین برسید.
- شماره تلفن باغ فین کاشان: ۰۳۱۵۵۳۰۲۰۷۰
- آدرس باغ فین کاشان: استان اصفهان، بخش مرکزی شهر کاشان، خیابان امیرکبیر
جاهای دیدنی اطراف باغ فین
بازدید از باغ فین کاشان مطمئنا وقت زیادی از شما می‌گیرد؛ هرچند می‌توانید از جاذبه‌های نزدیک باغ نیز دیدن کنید که در ادامه توضیح مختصری درباره آن‌ها خواهیم داد.
تپه سیلک: محوطه باستانی «تپه سیلک» در خیابان امیر کبیر قرار دارد و از آنجا که اولین تمدن شهرنشین در بخش مرکزی ایران به حساب می‌آید، ارزش دیدن دارد. این میراث ارزشمند تاریخی از گل رس و سفال ساخته شده و محل عبادت یا زیگورات اقوام باستانی بوده است.
خانه طباطبائی ها: این خانه در محله تاریخی سلطان امیراحمد واقع شده است و به‌لطف وجود عناصر معماری ایرانی، از خانه‌های ارزشمند کشور به حساب می‌آید. تزیینات باشکوه همچون گچبریهای زیبا و شیشه‌های رنگی و ارسی به‌خوبی اصالت معماری ایرانی-اسلامی را به نمایش می‌گذارند.
مسجد و مدرسه آقابزرگ: این مجموعه به‌خاطر وجود تزیینات و عناصر معماری فوق‌العاده، یکی از باشکوه‌ترین مساجد ایران از دوره قاجار است. مسجد و مدرسه آقابزرگ از فضاهای مختلف بسته، نیمه‌باز و باز تشکیل شده است که به شکلی هنرمندانه در جهت ایجاد فضاهای متنوع و چشم‌اندازی عالی به کار گرفته شده‌اند.
حمام سلطان امیراحمد: این حمام از نظر معماری و تزیینات، نمونه منحصربه‌فردی از حمام‌های ایران محسوب می‌شود؛ ضمن اینکه پشت‌بام زیبای آن از زیباترین بام‌های گنبدی شکل ایران به شمار می‌رود و به همین دلیل مکان ایدئالی برای عکاسی شده است. این اثر که در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت، شامل دو حمام کوچک و بزرگ می‌شود که هر یک از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند.
پرسش‌های متداول
باغ فین کاشان کجاست؟
حوض جوشان باغ فین چگونه کار می‌کند؟
سازنده باغ فین کاشان کیست؟
مهم ترین واقعه تاریخی باغ فین کاشان چه بوده است؟
بازار سنتی کاشان
بازار سنتی کاشان یکی از مهم‌ترین و زیباترین جاهای دیدنی کاشان به حساب می‌آید که بیش از ۴۰ اثر تاریخی از جمله چند تیمچه (بازارچه)، بازار میانچال، آب‌انبار، مسجد و مدرسه، امامزاده، کاروان‌سرا و حمام را در خود جای داده است. بازار کاشان از جاذبه‌های بسیار مهم کشور محسوب می‌شود و از همین رو، در تاریخ هشت شهریور ۱۳۵۵ با شماره ۱۲۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بازار نه‌تنها از نظر معماری و تزیینات، محلی عالی برای بازدید است؛ بلکه می‌توانید صنایع دستی و سوغاتی‌های درجه یکی را از آن خریداری کنید.
بازار کاشان با بیش از ۴۰ اثر تاریخی، یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر کاشان است؛ ضمن اینکه به‌لطف مغازه‌های متنوع، محلی مناسب برای خرید روزانه و سوغات کاشان به شمار می‌رود.
بازار کاشان نسبت به دیگر بازارهای ایران ابعاد کوچک‌تری دارد و به‌راحتی می‌توانید در آن گشت بزنید و خرید کنید. این بازار نیز مشابه تمام بازارهای تاریخی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که هر بخش به فعالیت صنف خاصی اختصاص دارد و به همین دلیل در بخشی از آن مسگران را می‌بینید و در قسمت دیگر با بازار کفاش‌ها روبه‌رو می‌شوید. مهم‌ترین مرکز فرش‌فروشی و تجارت فرش، سرای امین‌الدوله است و ظروف و تزیینات مسی را می‌توانید در بازار مسگرها پیدا کنید. کالاهای دیگری همچون گلاب و عرقیجات، سفال، صنایع دستی بهعنوان کالاهای مهم این بازار عرضه می‌شوند.
این بازار تاریخی فقط مختص فروش اجناس مختلف نیست و مراسمی همچون عزاداری محرم را با شور و شکوه خاصی برگزار می‌کند. از روز ششم محرم تا روز عاشورا در هر روز حدود ۷۰ تا ۸۰ دسته سینه‌زنی راهی تیمچه امین‌الدوله می‌شوند. این دسته‌ها از سمت دروازه دولت، بازار مسگرها، سمت پا نخل و بازار گذرنو حرکت می‌کنند و در نهایت به تیمچه امین‌الدوله می‌رسند. نخستین دسته عزاداری، دسته چاووش عزا است که یک روز قبل از شروع ماه محرم به راه می‌افتد و مردم را از آمدن ماه محرم آگاه می‌کند.
بازار کاشان در دوره آل بویه و سلجوقی ساخته شد؛ با این حال در دوره صفوی، به اوج شکوه خود رسید؛ به‌خصوص در زمان شاه عباس اول که جهانگردان زیادی به این بازار سر می‌زدند و تجارت می‌کردند. این بازار در زمان قاجار نیز شکوه و عظمتش را حفظ کرد؛ اما پس از آن کم کم از رونق افتاد. بازار فعلی کاشان روی بقایای بازار قدیم ساخته شده و در واقع هنر دست معماران دوره قاجار، به‌ویژه زمان فتحعلی شاه است که آن را به‌شکل امروزی ساخته‌اند.
دوره آق قویونلوها
از جمله آثار تاریخی پیش از عهد صفویه (دوره پادشاهان سلسله آق قوینلوها) كه در بازار كاشان وجود دارد، یک جفت در چوبی بزرگ در سرای معروف به زغالی‌ها در وسط بازار مسگرها است كه این بیت: «برای نفع خلایق چو كرد بنیادش، به سال هشتصدو هشتاد و هشت شد معمور» روی آن درج شده است.
دوره صفوی
در عهد شاه عباس اول در وسط بازار بزرگ، چهار بازار مفصل به نام قيصريه ساخته شد. در سفرهای متوالی شاه عباس و جانشینان وی به آن شهر، بازار بزرگ و میدان متصل به آن، نخستین مركز جشن و چراغانی و محل تفریحات شبانه و محفل عیش و نوش و بزم شاهانه بود. سرآنتوان شرلی انگلیسی كه در یكی از سفرهای شاه عباس اول همراه او به كاشان رفته بود، درباره این مهمانی‌ها چنین می‌گوید:
قریب ساعت ۱۰، پادشاه آدم فرستاد كه به حضور او برسیم و ما به بازاری در وسط شهر رفتیم که جای بسیار زیبایی است. دیدیم كه پادشاه با خدم و حشم خود در آنجا حضور دارد و مشعل‌های زیاد روشن كرده و تمام دور میدان را چراغان کرده‌اند. جشن و چراغانی به‌قدری باشكوه بود كه همگی ما متعجب ماندیم. پس از آنجا آتش‌بازی‌های مفصل و… بعد از آن با طبل و كرنا خوانچه‌های مهمانی را به میان آوردند.
دوره قاجار
زمان سلطنت طولانی فتحلعی شاه قاجار با ثبات اوضاع سیاسی و پیشرفت صنایع محلی همراه بود که باعث شد،ساختمان‌های بزرگ و جالب توجهی از كاروانسرا و تیمچه تا بازارچه‌های متعدد در امتداد بازار بزرگ کاشان ساخته شوند. اوژن فلاندن كه در سال ۱۲۵۲ هجری قمری به كاشان سفر کرده بود، در سفرنامه‌اش می‌نویسد:
در قرن اخیر این شهر به‌كلی منهدم و از ته عمارت‌هایش نابود شد. بناهایی كه امروز مورد دقت هستند، بازارها، كاروانسراها و حمام‌ها هستند.
دوره پهلوی
در تمام طول بازار یعنی از دروازه دولت تا میدان فیض و مقابل مسجد میدان در دو طرف، بیش از ۱۲۰ دكان بزرگ با ایوان جلو و بالاخانه و بالكن فوقانی ساخته شده بود و در فواصل دکان‌ها نیز چندین كاروانسرای وسیع قرار داشت؛ به‌نحوی كه انتهای هر دكان با در و پنجره و نورگیر به صحن كاروانسراها متصل می‌شد. بازار نو مسگرها بعد از وفات فرخ خان، در سال ۱۲۸۸ رو به ویرانی نهاد تا آنكه در دوره سلطنت پهلوی و احداث خیابان‌های شهری، سراسر بازار نو و خرابه‌های آن در مسیر خیابان افضل قرار گرفت و آخرین آثار آن نیز از بین رفت. همچنین چهار سوی بزرگ و تاریخی آن كه در مدخل دروازه دولت سالم و محفوظ مانده بود، جهت احداث میدان شهرداری تخریب شد.
این بازار در دوره‌های مختلف مورد توجه سیاحان و مورخان زیادی بوده است که با توصیف‌های خود از آن ياد كرده‌اند؛ مانند مولف كتاب زينت‌المجالس كه گفته بود:
مثل راسته بازار كاشان در تمام جهان نيست و طول آن بازار تقريبا ۲۰۰۰ قديم است.
تاورنیه فرانسوی نیز درباره این بازار نوشته بود:
بازار كاشان خیلی زیبا است و به اتاق‌های خوب پوشیده شده است و كاروانسراها نیز بزرگ و راحت هستند؛ خصوصا یكی از آن‌ها خیلی عالی است كه نزدیک باغشاه دولتخانه قرار دارد.
پروفسور ادوارد براون درباره بازار مسگرهای کاشان گفته بود:
بازار مسگرهای كاشان با صدای دائمی چكش كه روی مس می‌خورد و كوره‌هایی كه مس در آن‌ها قرمز می‌شود، یكی از نقاط تماشایی مشرق زمین است.
به‌دلیل این سیر تاریخی گفته می‌شود که بازار کاشان هفت قرن معماری ایران، از قرن هفتم تا اواخر دوره قاجار را در خود جای داده است. برخی از بخش‌های بازار کاشان در زلزله سال ۱۱۹۲ آسیب‌های جدی دید و در دوره فتحعلی شاه قاجار مورد مرمت قرار گرفت. این اثر در تاریخ هشت شهریور ۱۳۵۵ با شماره ۱۲۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری بازار کاشان
بازار کاشان مانند هر بازار تاریخی، قسمت‌های مختلفی دارد؛ با این حال، عناصر اصلی ساختاری آن عبارت‌اند از:
- راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار که مسیری طولانی است و در دو طرف آن دکان‌ها قرار گرفته‌اند.
- سرا که یک حیاط میانی با حجره‌های به‌هم‌پیوسته در دورتادور آن است.
- تیمچه به فضای سرپوشیده و کوچکی برای عرضه یک نوع کالای خاص گفته می‌شود که تزیینات چشمگیری نسبت به سایر بخش‌های بازار دارد.
- چارسوق یا چهارسو که به محل تقاطع دو راسته اصلی گفته می‌شود و معماری متفاوت و تزیینات داخلی مفصلی دارد.
اگر گذارتان به بازار کاشان بیفتد، به‌جز راسته اصلی که در آن مسگرها، زرگرها، کفاش‌ها و بزازها مستقر هستند، بازارچه‌های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، کاروان‌سراها، تیمچه‌ها، حمام‌ها و آب انبارهای متعددی را خواهید دید که هر یک از آن‌ها در دوره‌ای خاص ساخته شده‌اند. در این بازار، «میانچال» کانون اصلی بازار است که برخلاف الگوهای دیگر، شکل خطی ندارد. این مجموعه شامل عناصر مختلفی چون تیمچه، سرا، آب‌انبار و مسجد مدرسه است.
بخش های مختلف بازار کاشان
- مسجد و مدرسه امام
- امامزاده درب زنجیر
- تیمچه امین الدوله
- حمام خان
- تیمچه صباغ
- مسجد میرعماد
- کاروان‌سراها
- بازارچه قیصریه
نکات بازدید از بازار کاشان
- عزاداری محرم با شور و شکوه خاصی در بازار کاشان برگزار می‌شود و در صورتی که در این ایام به این شهر سفر کردید، آن را از دست ندهید.
- ساعت کار بازار کاشان صبح‌ها از ۹:۳۰ تا اذان ظهر (حدود ساعت ۱۲) و عصرها از ۱۷ تا ۲۱ است.
- از جاذبه‌های گردشگری نزدیک به بازار کاشان می‌توان به مسجد و مدرسه آقا بزرگ، حمام سلطان امیر احمد و خانه بروجردی‌ها اشاره کرد که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست.
پرسش‌های متداول
بازار کاشان کجاست؟
مسیر دسترسی به بازار کاشان چطور است؟
چه کالاهایی در بازار کاشان به فروش می‌رسد؟
مهم‌ترین جاذبه‌های بازار کاشان کدامند؟
گالری تصاویر بازار سنتی کاشان
آبشار نیاسر
آبشار نیاسر معروف‌ترین جاذبه طبیعی نیاسر در کاشان است که هر سال گردشگران داخلی و خارجی زیادی مخصوصا در ماه اردیبهشت از آن بازدید می‌کنند؛ چراکه در این ایام بازار گلاب‌گیری و گل‌غلتان حسابی داغ است. جاذبه‌های متعددی در اطراف آبشار نیاسر قرار دارند که از آن جمله می‌توان به چهارطاقی، آسیاب آبی، حمام صفوی، غار رئیس، چشمه اسکندریه و… اشاره کرد.
اگر از تهران یا شهرهای شمالی ایران به‌سمت نیاسر می‌روید، خود را به بزرگراه خلیج فارس برسانید و سپس راهی قم و نیاسر شوید. در نیاسر سراغ میدان گل‌ها را بگیرید و پس از عبور از میدان گل‌ها، مسیرتان را مستقیم ادامه دهید تا به چهارطاقی نیاسر برسید. از اینجا باید خودروی خود را در جایی مناسب پارک کنید و مسیرتان را پیاده ادامه دهید. پس از آن که از کنار درختی تنومند و قدیمی عبور کردید، به استخر ماهی می‌رسید. حال باید مسیرتان را از میان کوچه‌های تنگ و باریک و گاها گاه‌گلی ادامه دهید تا به محوطه‌ای باز برسید. در اینجا مغازه‌های کوچک و بزرگ عرقیجات و سوغات کاشان را خواهید دید. در ادامه مسیر آبشار، با فضای بزرگ و پارک مانندی روبه‌رو می‌شوید که غار رئیس در آنجا قرار دارد. برای رسیدن به آبشار، باید مسیرتان را در امتداد رودخانه و سمت راست محوطه به‌سمت پایین ادامه دهید و از پله‌های سنگی پایین بروید تا در نهایت به پارک آبشار برسید. به‌سمت راست که نگاه کنید، آبشار نیاسر را خواهید دید.
آبشار نیاسر یکی از جاهای دیدنی کاشان در استان اصفهان به شمار می‌رود و سرچشمه آن از چشمه‌ای موسوم به چشمه تالار (اسکندریه) است که در بالای آبشار و در کنار چهار طاقی نیاسر قرار دارد؛ چشمه‌ای که شاید بتوان گفت نیاسر تمام قدمت و تاریخ خود را مدیون آن است. دو‌سوم از آب این چشمه به طرف آبشار و از آنجا به دشت‌های نیاسر جاری می‌شود و یک‌سوم به محله نو می‌رود. جالب اینکه امروز اهالی محله سرکمر و برزه‌زن در روز عید قربان در کنار چشمه اسکندریه، گاوی را قربانی می‌کنند تا خون آن را به آب بریزند و همراه آبشار به قسمت‌های دیگر برود؛ زیرا اعتقاد دارند که این امر سبب پربرکتی و پرآبی آبشار می‌شود.
نوع سنگ‌های بدنه و سنگی که آبراهه آبشار را تشکیل می‌دهند، آهکی و رسوبی هستند. به‌دلیل انحلال سنگ آهک به‌وسیله جریان‌های زیرزمینی و گذشت سالیان طولانی، بافتی بسیار زیبا نظیر استالاکتیت‌ها (رسوبات آهکی قندیل‌مانند در سقف غارها) و استالاکمیت‌ها (رسوبات آهکی مخروطی کف غارها) در بدنه آبشار ایجاد شده است که چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد.
شواهدی مانند بقایای خزه‌های قدیمی و تعدادی آبراه و همین طور گفته‌های محلی‌ها، گواه تغییر مسیر آبشار در گذشته است. ارتفاع آبشار از پای آن تا قسمتی که آب سرازیر می‌شود، ۲۵ متر است.
در این محل گیاهان دارویی نیز به‌وفور یافت می‌شود که هرکدام خواص مخصوص به خود را دارند. گیاهانی مانند پر سیاوش که برای سردرد و سینه درد است، علف شوره برای کمردرد و سردرد و خیار بوته مار یا هندونه مار که از آن برای پا درد استفاده می‌کنند. درختانی مانند درخت عرعر، بید شیرین، توت شمرونی و مو نیز در اطراف آبشار به چشم می‌خورند.
پرسش‌های متداول
آبشار نیاسر کجاست؟
جاهای دیدنی اطراف آبشار نیاسر کدامند؟
بهترین زمان بازدید از آبشار نیاسر چه فصلی است؟
چه امکاناتی در اطراف آبشار نیاسر وجود دارد؟
