محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون که از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌رود، در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و کتیبه و سنگ‌نوشته داریوش هخامنشی در سال ۱۳۸۵ به فهرست آثار جهانی یونسکو اضافه شد. با این حال، ارزش و اهمیت بیستون را می‌توان تا دوره پارینه‌سنگی دنبال کرد؛ به‌ویژه که غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای بیستون بر این موضوع صحه می‌گذارند که این منطقه جزو مهم‌ترین سکونتگاه‌های زاگرس بوده است.

مجموعه بیستون با وسعت ۱,۶۵۰ هكتار از نظر تاریخی، طبیعی و زیست محیطی دارای تنوع و ارزش زیادی است؛ اما آنچه باعث شهرت جهانی بیستون شده، كتیبه داریوش کبیر متعلق به ۵۲۰ سال پیش از میلاد است.

این مجموعه تاکنون ۲۸ اثر ثبت‌شده در آثار ملی و جهانی را در خود جای داده است که از آن جمله می‌توان به غار شكارچيان، غار مَر دودر، سراب بيستون، غار مر تاريک، نيايشگاه مادی، سنگ بلاش، نقش‌برجسته مهرداد اشکانی، نقش‌برجسته گودرز، فرهاد تراش، کاروانسرای ايلخانی، پل بيستون و غیره اشاره کرد. این آثار بی‌بدیل و ارزشمند از اسناد مهم تاریخ ایران به شمار می‌روند.

جالب است بدانید که در دامنه کوه بیستون، قطعه‌سنگ‌های تراش‌خورده‌ای از جنس سنگ آهک به‌صورت پراکنده پخش شده‌اند که به‌شکل مکعب‌مستطیل و مکعب‌مربع هستند. مشابه این قطعه‌سنگ‌ها در سازه‌های نیمه‌کاره عصر ساسانی همچون فرهاد تراش و پل خسرو دیده می‌شود. علاوه بر تکنیک تراش این بلوک‌ها، علائم حجاران نیز به سبک زمان ساسانی است.

بیستون کجاست؟

بیستون در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه و در کنار راه باستانی کرمانشاه به همدان است. این محوطه تاریخی در دامنه کوه بیستون در شهر بیستون همچون نگینی می‌درخشد.

• آدرس: استان کرمانشاه، شهر بيستون، محوطه تاریخی بیستون

تاریخچه بیستون

مجموعه بیستون از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی کشور محسوب می‌شود که بنابر دلایل مختلفی، مورد توجه شاهان و فرمانروایان بوده است. از جمله آن دلایل، می‌توان به آب‌وهوای مطلوب و موقعیت جغرافیایی خوب آن اشاره کرد؛ ضمن اینکه بیستون در نزدیکی بین‌النهرین قرار داشت. جالب اینکه دشت بیستون در نزدیکی راه‌های مواصلاتی مهم نظیر جاده ماد به بابل و جاده ابریشم واقع شده بود که خود علت توجه شاهان سلسله‌های مختلف به آن را نشان می‌دهد. از آنجا که کوه بیستون در مسیر عبور کاروان‌ها و نظامیان قرار داشت، منطقه‌ای استراتژیک برای به‌رخ‌کشیدن قدرت پادشاهان ایران محسوب می‌شد.

این محوطه تاریخی و باستانی شامل آثار دوره‌های گوناگون از پیش از تاریخ تا پس از اسلام می‌شود. غار شکارچیان و غار مرخرل از دوره پیشاتاریخی، نیایشگاه مادی از دوره مادها، کتیبه و نقش‌برجسته بیستون از دوره هخامنشیان، پیکره هرکول از دوره سلوکیان، سنگ بلاش، سنگ‌نگاره گودرز و نقش مهرداد اشکانی از دوره اشکانیان، کاخ بیستون، فرهاد تراش، بنای ساسانی و پل ساسانی (خسرو) از دوره ساسانیان، کاروانسرای ایلخانی از دوره ایلخانیان، کاروانسرای شاه‌ عباسی، کتیبه شیخ علی خان زنگنه و پل بیستون (پل صفوی) از دوره صفویان هستند.

علت نام گذاری بیستون

بیستون از واژه «بغستان» می‌آید که به معنی جایگاه خدایان است و احتمال می‌رود که نام باستانی آن باگاستانا بوده ‌است. بیستون در گذر زمان به «بَهیستان» و بعدها «بَهیستون» تغییر یافت؛ تا اینکه پس از اسلام «بهستون» به‌معنای ستون نیکو یا ستون بهتر نامیده شد. امروزه نیز بیستون خوانده می‌شود؛ هرچند خواندن آن به‌شکل «بی‌ستون» به‌معنای بدون ستون، اشتباه است و هیچ اعتباری ندارد.