خیابان سپه قزوین که با نام عالی قاپو یا دولتی نیز شناخته می‌شد، نخستین خیابان ایران است. پیش از این، خیابان‌ها و گذرهای شهری به‌صورت طبیعی ایجاد شده بودند. شاه طهماسب دستور ساخت خیابانی را داد که با اصول و فنون مهندسی طراحی شده باشد.

خیابان سپه قزوین به‌عنوان نخستین فضای شهری شناخته می‌شود که ماهیتی متفاوت از میدان‌ها و میدانچه‌ها یا گذرهای ارگانیک فاقد طراحی دارد و بیشتر به‌عنوان مسیری مستقیم برای رفت‌وآمد طراحی شده است. این محور در دوره پایتختی شهر قزوین از محل سردر عالی قاپو تا حوالی مسجد جامع امتداد یافت. به‌این‌ترتیب خیابان سپه طول بیشتری پیدا کرد و به سلامگاه شاهزاده حسین رسید. پس از انتقال پایتخت به اصفهان، نمونه‌ کامل‌تر آن در این شهر و با عنوان چهار باغ اصفهان ساخته شد.

با معرفی خیابان سپه به‌عنوان اولین خیابان ایران در سال ۱۳۸۷ و ثبت آن در فهرست آثار ملی، گردشگران بیشتری برای بازدید و خیابان‌گردی در این نقطه از شهر، راهی قزوین شدند.

به‌مرور زمان تغییراتی در نامگذاری معابر شهری صورت گرفت؛ به‌نحوی که اکنون برای بازدید از خیابان سپه قزوین باید تقاطع دو خیابان شهید انصاری و پیغمبریه را بگردید. خیابان سپه روی نقشه با نام خیابان شهدا مشخص شده است.

دو طرف این خیابان فروشگاه‌هایی فعالیت دارند که با آجرنمای یک‌دست و قدیمی، ظاهر زیبایی پیدا کرده‌اند. در بخش جنوبی این خیابان بیشتر مغازه‌ها در حوزه صنایع‌ غذایی نظیر آجیل‌فروشی، رستوران، پیتزا، کبابی، ویتامینه، جگرکی و… فعالیت می‌کنند. برای خرید لباس و زیورآلات بهتر است سری به بخش شمالی خیابان سپه بزنید. بی‌شک پیاده‌روی در این خیابان و گشت‌وگذار در کوچه‌پس‌کوچه‌های بافت قدیم آن، حس‌وحال خیلی خوبی را برایتان به ارمغان می‌آورد.

وجه تسمیه خیابان سپه

وجه تسمیه خیابان سپه به جنگ شاه طهماسب صفوی با ازبکان برمی‌گردد. شاه طهماسب جوان که زمان جنگ فقط ۱۶ سال سن داشت، همراه با سپاهش راهی خراسان و شهر هرات شد. او می‌خواست این منطقه را از حمله ازبکان حفظ کند. شاه در جریان این جنگ، با طراحی خیابان آشنایی بیشتری پیدا کرد.

شاه جوان مدتی در محله‌ای از هرات به‌ نام «خیابان» اقامت داشت تا سپاهش را برای مقابله با ازبک‌ها منظم کند. نتیجه این جنگ به‌نفع سپاه ایران رقم خورد. شاه طهماسب به شکرانه این پیروزی، نام آن محله هرات را روی اولین خیابان ایران گذاشت. سال‌ها بعد مردم محله اطراف سپه را، محله خیابان می‌نامیدند.

دوره صفوی

شاه طهماسب صفوی در شمال محله شهرستان قدیم یا حصار شاپور، هم‌زمان با ساخت خیابان سپه، اقدام به احداث جعفرآباد کرد که شامل عمارت و خانه‌های دو طرف این خیابان و باغ سعادت آباد، عمارت دولتخانه، حرم‌سرا و باغ‌های شرقی و غربی عمارت‌های مذکور می‌شد. خیابان سپه قزوین در دوره صفوی به‌قدری زیبا به نظر می‌رسید که عبدی بیگ آن را با بهشت مقایسه کرده بود. درخت‌های سرسبز چنار در دو طرف خیابان، جوی‌های آب روان، گونه‌های گیاهی مختلف سرو و صنوبر، طراحی زوایا و کف خیابان و… ویژگی‌های خیابان سپه بودند.

قرارگیری دو دروازه شاهی در ابتدا و انتهای خیابان سپه به ارزش و اهمیت آن افزوده بود. از دیگر اقدامات شاه طهماسب، ایجاد محلی برای گردش و آسایش مردم در این خیابان بود. خیابان سپه در دوره‌های مختلف تاریخ چنان اهمیت داشت که همیشه بخشی از برگزاری مراسم‌ مختلف بود. برای مثال می‌توان به لحظه ورود مظفرالدین شاه به قزوین اشاره کرد که در این خیابان از او استقبال باشکوهی شد. در این خیابان همه عناصر برای ساخت بخشی از شهر وجود داشت؛ به همین دلیل هیچ‌گاه از ارزش و اهمیت آن کاسته نشد. علاوه بر این، پادشاهان صفوی از این خیابان برای خوش‌آمدگویی به سفیران دولت‌های خارجی استفاده می‌کردند.

دوره قاجار

در زمان ناصرالدین شاه به دستور مباشر سعدالسلطنه که بعدها حاکم قزوین شد، در قسمت جنوبی خیابان یعنی از مقابل مسجد جامع تا چهارراه سپه کنونی، مهمان‌خانه و چاپارخانه احداث شد و خیابان سپه از شرق مهمان‌خانه با معبر باریکی به خیابان تهران (تهران قدیم کنونی) راه یافت. این منطقه از خیابان سپه در حال حاضر محل استقرار بارفروشان است.

دوره پهلوی

رضا خان در سال ۱۳۰۷ تغییراتی در خیابان سپه به‌ وجود آورد و آن را سنگ‌فرش کرد تا شهروندان راحتی بیشتری داشته باشند. مهمان‌خانه و چاپارخانه خیابان سپه در سال ۱۳۱۰ تخریب و سبزه میدانی به‌جای آن احداث شد که به‌خاطر بی‌آبی مخروبه باقی ماند. بعدها با رسیدن خط‌آهن به قزوین و ساخت ایستگاهی در جنوب شهر، خیابان سپه را تا ایستگاه راه‌آهن ادامه دادند و به این ترتیب، سبزه میدان و قسمتی از کاروانسرای سعدالسلطنه از بین رفت.

با گسترش فضاهای شهری، خیابان سپه در بخش جنوبی قزوین قرار گرفته است. بیشتر مراکز مهم شهر در بخش مرکزی و شمالی این شهر هستند. بااین‌حال خیابان سپه هنوز مهم‌ترین خیابان شهر برای قزوینی‌ها است و در جشن‌های ملی و مذهبی یا مراسم‌ عزاداری میزبان مردمی می‌شود که از هر نقطه شهر خود را به آن می‌رسانند.