تاریخچه بافت تاریخی یزد
شهر یزد در تاریخ اساطیری ایران و عهد حکومت پیشدادیان به نام «یزدان» شهرت داشت. این شهر از عهد اساطیری ایران، شهری مقدس به شمار می‌رفت که جایگاه ایزدان و محل عبادت بود. شهر یزد در دوره ساسانیان متعلق به یزدگرد و در دوره‌هایی به یزدگردی نیز معروف بود. این شهر در دوره‌ای از تاریخ به نام «کثه» نیز شناخته می‌شد.
سابقه بافت تاریخی یزد به قرن اول و دوم هجری قمری می‌رسد
یزد از شهرهای تاریخی و قدیمی ایران محسوب می‌شود و معماری آن میراث‌دار بخش‌هایی از معماری تاریخی و سنتی ایران در شهرهای کویری است. بافت تاریخی این شهر ریشه در تاریخ باستانی ایران دارد؛ اما آثار و بناهایی که در بافت تاریخی آن تا به امروز کشف شده‌اند، قدمت شهر را به قرن اول و دوم هجری می‌رسانند.
بافت تاریخی شهر یزد، بافتی از جنس خشت و گل است. در این بافت تاریخی ۱۷۰۰ جاذبه دیدنی وجود دارد. گردشگران بسیاری از داخل و خارج از ایران برای دیدن بافت تاریخی یزد و جاهای دیدنی آن به یزد سفر می‌کنند. بافت تاریخی شهر، خشتی و قدیمی است؛ اما تمامی امکانات زندگی در آن وجود دارد.
بادگیرها، آب‌انبارها، کوچه‌های آشتی‌کنان، به‌علاوه ۱۷۰۰ جاذبه گردشگری دیگر در بافت تاریخی یزد وجود دارد
در بافت تاریخی شهر یزد، خانه‌ها با معماری خاص کویری ساخته شده‌اند. شاخصه این نوع معماری، وجود گنبد، بادگیر و آب‌انبارها در خانه‌ها است. خانه‌ها دارای کاربری زمستانی و تابستانی هستند و پشت‌بام‌های خاص و جذاب آن‌ها برای شب‌نشینی تابستان در نظر گرفته شده است. خانه‌ها از حیاط‌‌های منحصربه‌فرد و زیبا برخوردار هستند که گردشگران را جذب خود می‌کنند. کوچه‌های گلی و باریک آشتی‌کنان با معماری جذاب، رستوران‌های متعدد، اقامتگاه و هتل‌های گوناگون، مسجد جامع یزد، آب‌انبارهای کویری از جمله آب‌انبار شش بادگیر، بازار و میدان امیرچخماق، نمونه‌هایی از دیدنی‌های بافت تاریخی یزد هستند که چشم‌انداز جذابی برای گردشگران دارند.
خانه‌های ایلخانی بافت تاریخی یزد برای گردشگران جذابیت بسیاری دارد و هنوز هم قابل سکونت است. مسجد چهارمنار یا میرخضرشاه، بقعه شمس‌الدین، آب‌انبار کوچه‌بندان و باغ دولت‌آباد از دیگر بناهای تاریخی بافت قدیمی شهر یزد هستند.
معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد
بافت تاریخی یزد، معماری منحصر به فردی دارد. معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد برگرفته از خشت و گل است و شاخصه اصلی این نوع معماری به شمار می‌رود. در معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد، جهت وزش باد و تابش خورشید در نظر گرفته شده است. هر یک از خانه‌های بافت تاریخی یزد، شامل بخش‌های مختلفی چون بخش بیرونی، اندرونی، تختگاه، تالار، هشتی، اتاق‌هایی جدا با کاربری‌های مختلف، بادگیر، سردر، آشپزخانه و آب‌انبار می‌شوند.
بادگیر
جذاب‌ترین بخش خانه‌های بافت تاریخی یزد، سیستم‌های تهویه طبیعی آن‌ها است که به بادگیر نیز شهرت دارند. بادگیرها، ستون‌هایی هستند که به‌صورت چند ضلعی ساخته می‌شوند. این ستون‌ها به‌صورت چهار یا هشت ضلعی هستند که به قصد ورود باد به ساختمان‌ها ساخته می‌شوند. باد از دریچه بادگیرها به ستون وارد و به داخل بنا هدایت می‌شود.
بادگیرها وظیفه کنترل دمای خانه‌ها را در فصل‌های گرم داشتند
بادگیرها دمای خانه را کنترل می‌کنند. دریچه بادگیرها برای ورود باد تنظیم می‌شوند و به این وسیله، دمای هوا کنترل و خانه‌ها خنک می‌شوند. در فضای درون خانه، حوض آبگیر قرار دارد و باد در اثر برخورد با آب حوض، خنک می‌شود و فضای درون خانه را مطبوع می‌کند. در برخی از خانه‌های تاریخی یزد، یک تخت چوبی روی حوض می‌زنند و در تابستان از آن برای استراحت استفاده می‌کنند.
آب‌انبار
آب انبارها از دیگر بخش‌های خاص و جذاب در معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد محسوب می‌شوند. آب‌انبارها، حوضی‌هایی سرپوشیده هستند در بخش زیرزمین هر خانه ساخته شده‌اند. آب‌انبارها در فصل‌های پر آب سال، از بارن پر می‌شدند و آب آن‌ها در زمان‌هایی که بارش کم بود، مورد استفاده قرار می‌گرفت. سقف و گنبد آب‌انبارهای ساخته شده از خشت، برای گردشگران جذابیت بسیار دارد.
معماری کوچه‌های بافت تاریخی یزد
کوچه‌های بافت تاریخی یزد برای گردشگران جذابیت بسیاری دارد. معماری کوچه‌های بافت تاریخی یزد بر فلسفه ارتباطات نزدیک و صمیمانه بنا شده‌اند. این کوچه‌های باریک و پیچ در پیچ خشتی که دیوارهایی بلند دارند به کوچه‌های آشتی کنان یزد مشهور هستند. کوچه‌های بافت تاریخی یزد آن‌قدر باریک هستند که دو نفر به‌سختی از آن‌ها عبور می‌کنند. در این کوچه‌های دوستانه، امکان اینکه دو نفر با هم قهر باشند و بخواهند با هم از کنار یکدیگر رد بشوند؛ اما به هم نخورند، وجود ندارد.
کوچه‌های آشتی‌کنان یزد بسیار باریک هستند و دیوارهایی بلند دارند
خانه‌های بافت تاریخی یزد با دیوارهایی بلند ساخته شده‌اند. بلندی دیوارها سبب سایه انداختن بر کوچه شده است. بخش‌هایی از کوچه‌ها که مسقف هستند را «ساباط» می‌گویند. ساباط‌ها برای سایه انداختن و استراحت اهالی کوچه ساخته شده‌اند. در کوچه‌های یزد همسایه‌ها برای صحبت با هم جمع می‌شدند و برای اینکه در هنگام طولانی شدن صحبت، نور خورشید آن‌ها را آزار ندهد به ساباط می‌رفتند. باریکی کوچه‌ها و وجود ساباط‌ها برای صحبت‌های طولانی مدت، سبب نام‌گذاری کوچه‌های یزد به آشتی‌کنان شده است.
بافت تاریخی یزد، به‌صورت محله محله است. این بخش از شهر یزد، محلات مختلفی دارد که عبارت از محلات تاریخی فهادان، محله قلعه کهنه، محله مصلی، محله سرجمع، کوچه بیوک، خرمشاه، میرقطب، چهارمنار، ۶ بادگیر، محله یعقوبی، محله لب خندق و محله سر دو راه است. محله فهادان و چهارمنار، قدیمی‌ترین محله های بافت تاریخی شهر یزد هستند.
بهترین زمان سفر به یزد
یزد جزو گرم‌ترین شهرهای ایران در فصل تابستان است. دمای هوا در گرم‌ترین روزهای سال در شهر یزد تا ۴۰ درجه نیز می‌رسد. بهترین زمان سفر به شهر یزد از لحاظ آب و هوا، ماه‌های اسفند و فروردین هستند. در این فصل‌ها هوا متعادل است و میانگین دما تا ۱۶ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. دمای هوا در این ماهها از ۲۵ درجه سانتی‌گراد بیشتر نمی‌شود؛ اگر تحمل گرما را ندارید، در فصل پاییز و زمستان به یزد سفر کنید. دمای یزد در این ماهها از ۲۰ درجه بیشتر نمی‌شود.
بهترین زمان سفر به یزد از لحاظ آب و هوا، ماه‌های اسفند و فروردین هستند
یزد در هنگام نوروز شلوغ است و به‌دلیل قیمت بالای مراکز اقامتی و ازدحام و شلوغی، پیدا کردن محل اقامت آسان نیست و این دغدغه، آرامش مسافران را از آن‌ها می‌گیرد. یزد تابستان‌های بسیار گرمی دارد؛ اما خلوت‌ترین زمان سفر هستند.
پرسش‌های متداول
لقب کوچه‌های بافت تاریخی یزد چیست؟
قدمت بافت تاریخی یزد به کدام دوره می‌رسد؟
بهترین زمان سفر به یزد کدام فصل است؟
