ماسوله
نمایی زیبا از خانه‌های پلکانی، بالکن‌های مزین به گل‌های شمعدانی، جنگل‌های بکر و سرسبز، آبشارهای خروشان و کوه‌های بلند، از آن دسته مناظری است که قطعا شما را عاشق خود خواهد کرد. آب و هوای مطبوع، مردم خون‌گرم و مهمان‌نواز، غذاهای باکیفیت و فضای رویایی شهر ماسوله گیلان، آن‌قدر جذاب است که شما را بارها و بارها به‌سمت خود خواهد کشاند.
ماسوله کجاست؟
شهر ماسوله در جنوب غربی استان گیلان و در فاصله ۶۰ کیلومتری شهر رشت در بخش سردار جنگل فومن واقع شده است. ماسوله با شهر فومن تنها ۳۵ کیلومتر و با شهر ماکلوان، حدود ۲۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر از سمت شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا در استان زنجان، از سمت شرق به جلگه شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال در استان اردبیل می‌رسد. فاصله مرکز ماسوله تا مرز استان زنجان حدود ۲ کیلومتر و تا محدوده استان اردبیل یعنی منطقه گیلوان، حدود ۱۰ کیلومتر است.
شهر کنونی ماسوله در مختصات جغرافیایی با طول ۴۸ درجه و ۵۹ دقیقه شرقی و عرض ۳۷ درجه و ۹ دقیقه شمالی در دل رشته کوه‌هایی زیبا و بی‌بدیل قرار دارد. وسعت شهر فعلی ماسوله، معادل ۱۰۰ هکتار است و از سه جهت شمال، جنوب و غرب به کوه‌ها و از طرف شرق بر دره‌های سرسبز اشراف دارد. ارتفاع ماسوله از سطح دریاهای آزاد، ۱,۰۵۰ متر است. جالب است بدانید که به‌دلیل پلکانی بودن این بافت مسکونی، بین پایین‌ترین و بالاترین نقطه آن حدود ۱۲۰ متر اختلاف ارتفاع وجود دارد. اطراف ماسوله، پوشیده از جنگل است و راه اصلی ارتباطی آن، جاده فومن است.
ماسوله گیلان
ماسوله گیلان از جاهای دیدنی فومن و شهری سنتی و قدیمی است که با وجود خانه‌های زردرنگ در پس‌زمینه سبز جنگل و کوه‌های خوش‌رنگ در دنیایی مه‌آلود، بیشتر شبیه به یک تابلو نقاشی یا کارت پستال است. ماسوله یکی از معدود شهرهای بدون وسیله نقلیه موتوری در دنیا است که با کوچه باغ‌های باریک و پله‌پله، تردد هرگونه وسایل نقلیه را غیرممکن کرده است.
اگر به‌دنبال فرار از شلوغی شهر هستید، به ماسوله پناه ببرید؛ شهری که هر روز صبح با آواز خروس‌ها و بوی مطبوع نان محلی بیدار می‌شود. در سفر به ماسوله گیلان طوری برنامه‌ریزی کنید که حداقل یک شب در این شهر اقامت داشته باشید؛ زیرا پیاده‌روی شبانه و تجربه قدم زدن در صبحگاه مه‌آلود ماسوله به‌قدری فوق‌العاده است که نباید به‌سادگی از آن غافل شوید.
ماسوله، بدون شک یکی از بهترین مناطق ایران برای خستگی در کردن و پناه بردن به طبیعت است. شما در ماسوله به‌محض بیرون آمدن از در اقامتگاه خود، حس می‌کنید که به یک قرن پیش و به دل یک روستای تاریخی سفر کرده‌اید.
تاریخچه ماسوله
ماسوله، منطقه‌ای مسکونی با قدمتی از ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال است. ماسوله قدیم که با نام «کهنه ماسوله» نیز شناخته می‌شود، در فاصله پنج کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال و ۶ کیلومتری شمال غرب شهر فعلی ماسوله قرار گرفته است و سکونتگاه اولیه و قدیمی اهالی این شهر بوده است. نخستین کاوش‌های باستانی در این محوطه توسط هیئت پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی استان گیلان از شهرستان فومن در شهریور ماه ۱۳۷۴ انجام شد.
یافته‌های باستان‌شناسان از معادن آهن و کوره‌های ذوب فلزات نشان داد که کهنه ماسوله در قرن پنجم تا هشتم هجری از مراکز مهم ایران در زمینه فلزکاری به شمار می‌رفته است. یکی از کشفیات گروه باستان‌شناسی، سفال‌های آبدار با رنگ‌های متنوع، متعلق به دوره سلجوقی بود که اهمیت و اعتبار تاریخی این شهر را نشان می‌دهند. پس از این کشفیات، کهنه ماسوله در شهریور سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
دلیل کوچ اهالی ماسوله از کهنه ماسوله به شهر فعلی، به نظر زلزله‌ای بزرگ در سال ۸۹۰ هجری قمری بوده است. البته طبق روایتی دیگر، همه‌گیری بیماری طاعون در سال ۹۴۳ هجری قمری، دلیل اصلی کوچ مردم بوده است. بنابراین، شهر فعلی ماسوله از قرن هشتم هجری (قرن چهاردهم میلادی)، محل زندگی اهالی کهنه ماسوله و دیگر نقاط مختلف ایران بوده است.
از تحولات معاصر در ماسوله فعلی می‌توان به تاسیس کتابخانه عمومی ماسوله با هزار جلد کتاب خطی در سال ۱۲۸۹، تاسیس نخستین مدرسه دولتی در سال ۱۲۹۳، رویارویی قوای جنگل با قوای روس در جریان اشغال ایران در جنگ جهانی اول در بهمن ۱۲۹۴، تاسیس اداره پست در سال ۱۲۹۵، تاسیس شهرداری در سال ۱۳۱۱، تعطیلی شهرداری در سال ۱۳۱۸ (شروع مجدد در سال ۱۳۴۱) و راه‌اندازی تلفن در سال ۱۳۱۶ اشاره کرد. اهالی ماسوله نقش مهمی در تاریخ جنبش جنگل در برابر تهاجم روسیه و بریتانیا به عهده داشته‌اند. ماسوله‌ای‌ها به قوای جنگل کمک می‌کردند و عده‌ای مانند شهید باباغلامعلی در کنار آنها می‌جنگیدند.
پس از احداث جاده ارتباطی جدید بین گیلان و آذربایجان، جنگ جهانی دوم و هرج و مرج ناشی از آن و قحطی ۱۳۲۰، ماسوله بیشتر جمعیت خود را از دست داد و کاروان‌سراهای شاه‌راه ارتباطی شمال و آذربایجان و همچنین بازار داد و ستد، صنایع فلزی و چرم ماسوله از رونق افتادند. ماسوله زمانی نقطه اتصال زنجان، گیلان و آذربایجان بود؛ اما احداث جاده جدید، ماسوله را به انزوا کشاند. به همین دلیل، بسیاری از مردم ثروتمند ماسوله به پایتخت، سایر شهرهای بزرگ و خارج از کشور مهاجرت کردند.
نحوه پیدایش ماسوله
نام شهر ماسوله با تلفظ اصلی «موسلاه» (Mooslah) به زبان تالشی از قرن هشتم و نهم هجری به بعد به همین صورت کنونی بوده است. برخی افراد نام شهر ماسوله را برگرفته از نام کوهی در جوار ماسوله به نام «ماه‌سالار» می‌دانند. این عده می‌گویند که نام این ناحیه در ابتدا «ماسالا» بوده است و بعدها به ماسوله تبدیل شده است.
طبق روایتی دیگر، کلمه «ماسوله» از دو واژه «ماس» به‌معنای «کوه و مانع» و «اوله» به‌معنای «بلند» تشکیل شده است که در ترکیب با «های» تصغیر به مفهوم «مانند» آمده است. به همین علت می‌توان نام ماسوله را «کوه بلند» و «کوه مانند» معنا کرد. در زبان‌های سانسکریت و پهلوی، ماسوله به‌معنای «ماه کوچک» یا «سرزمین ماه کوچک» نیز است.
طبق گفته برخی افراد نام ماسوله برگرفته از «موصل»، شهری در اقلیم کردستان است. این عده اعتقاد دارند که اهالی ماسوله در ابتدا کرد بوده‌اند و آیین آنها ایزدی بوده است. البته این روایت، پشتوانه تاریخی محکمی ندارد و بسیاری از پژوهشگران، آن را یک تعبیر سطحی می‌دانند.
با توجه به شباهت نام ماسوله به نام «ماسال» (شهری در نزدیکی ماسوله) و روستایی به نام «ماسوله خانی» در شهرستان ماسال و همچنین «کهنه ماسوله» در زبان تالشی، می‌توان با قطعیت گفت که مردم ماسوله از کهنه ماسوله به شهر فعلی ماسوله در قرن هشتم هجری نقل مکان کرده‌اند
معماری ماسوله
معماری ماسوله، متعلق به دوران زندیه است و مانند بسیاری از یگر نقاط کوهپایه‌ای کشورمان به‌صورت پلکانی ساخته شده است. از روستاها و شهرهای پلکانی ایران می‌توان به روستای کنگ در خراسان رضوی، اورامان در کردستان، کزج در اردبیل و وفس در استان مرکزی اشاره کرد. ماسوله به فراخور آب و هوا، شیب زمین، برای دفاع راحت‌تر در برابر غارتگران و البته برخورداری از معماران متبحر به‌صورت زنجیروار ساخته شده است.
مصالح استفاده شده در خانه‌های پلکانی ماسوله، چوب، سنگ و خشت است. این خانه‌ها معمولا دو طبقه هستند و خانه یک طبقه یا سه طبقه کمتر در این شهر دیده می‌شود. دالان، سیاهچال، انبار، پله‌های بلندی که ارتباط طبقه همکف و طبقه دوم را میسر می‌کنند، پشن (توالت)، چغم (اتاق نسبتا بزرگ برای پذیرایی از مهمان)، نشیمن‌گاه دائمی ساکنان خانه که اتاق کوچکتری نسبت به هال است، «سومه» (مقر زمستانی خانواده) و تالار که ایوان کوچکی را شامل می‌شود، از جمله بخش‌های اصلی یک خانه در ماسوله هستند.
به‌طور کلی هر خانه ماسوله از دو قسمت تشکیل می‌شود؛ قسمت زمستانی و قسمت تابستانی. قسمت زمستانی که در زبان محلی با عنوان «سومه» شناخته می‌شود، اتاق کوچکی است که در عقب خانه قرار دارد و نور چندانی به آن نمی‌تابد. تنها نقطه نورگیر این اتاق کوچک، «لون» نام دارد. در وسط قسمت زمستانی خانه‌های ماسوله، یک کوره برای آشپزی و درست کردن غذا و البته تامین گرما تعبیه شده است. شما همچنین در این بخش از خانه با طاقچه‌هایی روبه‌رو می‌شوید که روی آنها ظروف چینی و مسی چیده شده‌اند.
قسمت تابستان‌نشین یا «اتاق پیشخوان»، دارای پنجره‌های ارسی چوبی مزین به شیشه‌های زیبا و رنگارنگ و چند طاقچه جانبی برای ظروف و وسایل است. از این بخش خانه تنها در فصل تابستان استفاده می‌شود. در برخی از خانه‌های ماسوله، علاوه بر قسمت تابستان‌نشین، اتاقکی روی بام ساخته شده است که در زبان محلی به آن، «برج» می‌گویند. بام خانه‌های ماسوله متمایل به کوه ساخته می‌شوند و قسمت پیشین منازل بر عقب آنها مسلط است.
در ساخت خانه‌های ماسوله از معماری برونگرا استفاده شده است. در این سبک از معماری، خانه‌ها تا حد امکان در ارتفاع ساخته می‌شوند و از دو یا چهار جهت باز هستند. وجود بالکن‌ها و پنجره‌های بزرگ در خانه‌های ماسوله، نشانی از استفاده از معماری برونگرا هستند. شهر ماسوله دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است و به همین دلیل، خانه‌ها را در بخش جنوبی ساخته‌اند تا بیشترین میزان تابش آفتاب و گرمایش را در فصول سرد سال داشته باشند.
خانه‌های ماسوله روی یک تکه سنگ یک‌پارچه ساخته شده‌اند که در درون آنها، منابع طبیعی آب وجود دارد. معماران به همین دلیل، به این سنگ‌های یک‌پارچه آسیب نمی‌رسانند و آنها را نمی‌شکنند. برای عایق حرارتی و رطوبت خانه‌ها از نوعی خاک خاکستری رنگ استفاده شده است که هر چقدر بیشتر پا بخورد، به عایق با کیفیت‌تری تبدیل خواهد شد. نام این خاک، «فوش» است و استفاده از بام خانه‌ها به‌عنوان مسیر عبور و مرور به هرچه بیشتر عایق کردن سقف خانه‌ها کمک شایانی می‌کند.
جالب است بدانید که پس از ثبت ماسوله به‌عنوان میراث فرهنگی و طبیعی، سازمان میراث فرهنگی و سازمان حفاظت از محیط زیست اجازه ساخت‌وساز و توسعه شهر را ندادند و به همین علت، سفر به شهر پلکانی ماسوله، همچون سفری به قعر تاریخ می‌ماند. این شهر در حال حاضر در برابر مشکلانی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به‌منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب حفاظت می‌شود و در صف انتظار جهت ثبت به‌عنوان میراث جهانی یونسکو برای حفاظت بیشتر قرار دارد.
آب و هوای ماسوله
ماسوله با هوایی مه‌آلود و آکنده از عطر دلنشین بابونه و گلپر و با آب و هوایی کوهستانی، با بهارهای سرزنده و آکنده از ابرهای باران‌زا، تابستان‌هایی معتدل و خنک، پاییزی به هفت رنگ رنگین‌کمان و زمستان‌هایی سرد و برفی شناخته می‌شود.
ماسوله بیش از یک ماه سال در یخبندان شدید به سر می‌برد. بیشتر روزها هوا ابری و مه‌آلود است و همین امر، زیبایی‌های ماسوله را دو چندان می‌کند. رطوبت نسبتا بالایی به‌علت بارش برف و باران بسیار در ماسوله احساس می‌شود، اما این رطوبت به‌علت خنکی هوا، نه‌تنها آزاردهنده نیست، بلکه بسیار دلچسب است. ماسوله بیش از یک صد روز مه‌آلود دارد و متوسط دمای سالانه، حدود ۱۲ درجه سانتی‌گراد است.
سهراب سپهری، شاعر معاصر در سفری که به ماسوله داشت، در یکی از مغازه‌ها پس از نوشیدن چای و استراحت در مغازه حاج محمود خمیرگیر ماسوله با استفاده از قلم و جوهر، دست‌نوشته زیر را از خود به یادگار باقی گذاشت:
به ماسوله آمده‌ایم که از ماسوله بنویسیم
ماسوله را نمی‌توان نوشت، ماسوله را باید دید
و به تماشای آن همه خانه که به پهنه سبز کوه نشسته است ایستاد.
در ماسوله زندگی باید کرد،
نقاشی باید کرد،
فیلم باید ساخت،
شعر باید گفت.
پرسش‌های متداول
ماسوله کجاست؟
بهترین زمان سفر به ماسوله چه زمانی است؟
مسیر دسترسی به ماسوله از کدام جاده است؟
ماسوله برای چه نوع سفرهایی مناسب است؟
قلعه رودخان
قلعه رودخان گیلان یکی از مهمترین دژهای تاریخی و نظامی ایران است که در شهرستان فومن و در میان انبوه درختان جنگلی جای گرفته است. این قلعه مستحکم و تسخیرناپذیر در طول تاریخ خود فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است و اکنون یکی از جاهای دیدنی و مهم فومن محسوب می‌شودکه گردشگران فراوانی را به سوی خود جذب می‌کند.
قلعه رودخان کجاست؟
قلعه رودخان یکی از جاهای دیدنی فومن در استان سرسبز و خوش آب‌وهوای گیلان است. این قلعه تماشایی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن در نزدیکی روستای رودخان، بر فراز ارتفاعات جنگلی منطقه حیدرآلات و در میان جنگلی انبوه جای گرفته است. ارتفاع قلعه رودخان از سطح دریا بین ۶۵۵ تا ۷۱۵ متر است.
مسیر دسترسی به قلعه رودخان
اگر تصمیم گرفتید از سمت فومن رهسپار قلعه رودخان شوید مسیر قلعه رودخان این‌گونه است که با عبور از روستاهای ملسکام و سیدآباد و پس از طی مسافت تقریبی ۲۱ کیلومتر از فومن، به پارکینگ قلعه رودخان می‌رسید. بعد از آن ۱/۵ تا دو کیلومتر باقی مانده تا صعود به قلعه را باید پله‌نوردی کنید و از پله‌های تعبیه شده بالا بروید.
- فاصله قلعه رودخان از تهران: پنج ساعت و ۳۰ دقیقه
- فاصله قلعه رودخان از رشت: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
- فاصله قلعه رودخان از ماسال: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
- فاصله قلعه رودخان تا ماسوله: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
- فاصله فومن تا قلعه رودخان: ۳۵ دقیقه
معرفی قلعه رودخان
اسم قلعه که می‌آید بی‌اختیار آدمی به یاد مکانی ترسناک و اسرارآمیز می‌افتاد. پیرامون قلعه‌ها نیز گاهی داستان‌های عجیب و غریبی گفته می‌شود که شاید این داستان‌ها بی‌ارتباط با ساختار این مکان‌ها و کاربردشان نباشد؛ چون قلعه‌ها دژهای محکم و استواری هستند که برای دفاع در برابر حمله دشمنان ساخته می‌شدند و طراحب آنها به گونه‌ای بود که تسخیرناپذیر باشند. معمولا هم بر فراز کوه‌ها و ارتفاعات بنا شده‌اند. قلعه رودخان فومن نیز یکی از همین قلعه‌ها است که به خاطر داشتن همین ويژگی‌ها، مردم باور به وجود جن و ارواح در قلعه رودخان دارند. اما شاید اگر به سراغ این مکان‌های به‌ظاهر مخوف بروید و از نزدیک با سرگذشت و داستان زندگی آنها آشنا شوید، نظرتان عوض شود.
دلیل نام‌گذاری قلعه رودخان
در نزدیکی قلعه رودخان و در سمت راست آن رودخانه‌ای به نام رخون جریان دارد به همین دلیل به این قلعه رودخان گفته می‌شود. مردمان محلی این منطقه به آن قله رخون و به‌طور رسمی قلعه رودخون می‌گویند. البته ناگفته نماند در گذشته قلعه رودخان با نام دژ رودگان یا روگان شناخته می‌شده؛ یعنی «دژی در کنار رود» و به مروز زمان به رودخان تغییر پیدا کرده است.
همچنین از آن جایی که این قله روی پهنه بین دو قله با ارتفاعات مختلف بنا شده، تعداد زیادی پله در داخل قلعه برای دسترسی به قسمت‌های مختلف آن ساخته شده است که باعث شده این مکان به‌عنوان قلعه هزار پله نیز شناخته می‌شود. حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز از دیگر اسامی این قلعه اعجاب‌انگیز است.
تاریخچه قلعه رودخان
قلعه رودخان با وجود عظمتی که دارد تا سال ۱۸۳۰ میلادی ناشناخته بود تا اینکه در این سال، آلكساندر بوریکو خوچكو Aleksander Borejko Chodźko؛ محقق ایران‌شناس لهستانی، زمانی در نوشته‌های خود به آن اشاره کرد. وی درباره قلعه رودخان چنین نوشته است:
دژی است بر بالای كوهی در قسمت عليای رودخانه‌ای به همين نام، بام آن سنگی است و طرفين ورودی دارای دو برج دفاعی مستحكم است و بر كتيبه سردر ورودی آن حک شده است كه اين قلعه برای نخستين بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدين امير دباج بن امير علاءالدين اسحق تجديد بنا شده است.
کتیبه‌ای که خوچکو به آن اشاره می‌کند بر بالای دروازه ورودی نصب بوده است و تنها سند تاریخی قلعه رودخان محسوب می‌شود. این کتیبه را در موزه گنجینه رشت می‌توانید ببینید.
همچنین، در مورد قدمت قلعه رودخان باید گفت که نظرات متعددی بیان شده و هنوز به‌طور قطع مشخص نیست که متعلق به چه دورانی است. برخی معتقدند که بنای اولیه مربوط به عصر ساسانیان یا اوایل دوره اسلامی است. در زمان سلجوقیان این مکان مرمت و بازسازی شده و حتی یکی از پایگاه‌های اسماعیلیان بوده است. قلعه رودخان مرکز فرمانروایی بسیاری از فرمانروایان گیلان و رشت نیز بوده و تا دوره زندیه از آن استفاده شده است؛ چنانچه هدایت خان، حاکم فومن نیز در سال ۱۱۷۵ هجری قمری در زمان قیامش علیه کریم خان، به تعمیر این قلعه پرداخت.
قلعه رودخان چند پله دارد؟
قلعه رودخان در حدود ۱۶۰۰ پله دارد که جدید هستند و برای گردشگران ساخته شده‌اند. پله‌های اصلی در طی کاوش‌های باستان‌شناسی در امتداد دیوارها و برج‌ها از زیر خاک بیرون کشیده شده است که تعداد آنها به ۹۳۵ پله می‌رسد؛ برای همین این مکان به قلعه هزار پله معروف است.
قلعه رودخان با ۶/۲ هکتار مساحت، حدود ۵۰۰ متر طول دارد که در برخی نقاط عرضی متفاوت دارد. بلندی برج و باروهای آن نیز به ۱۵۰۰ متر می‌رسد. مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه آجر و سنگ است. این قلعه به‌طور کلی از دو قسمت ارگ و قورخانه تشکیل شده که ارگ محل شاه‌نشین قلعه رودخان و حرم‌سرا و قورخانه محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان بوده است. ارگ در قسمت غربی در دو طبقه و از آجر ساخته شده و قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف قلعه مسلط هستند.
چون قلعه روی دو قله بنا شده به سه بخش شرقی، میانی و غربی تقسیم شده:
- بخش شرقی: این قسمت که با دروازه‌ای از سایر قسمت‌ها جدا می‌شود روی یک تپه ۶۷۰ متری قرار دارد و بیشتر بناهای آن جنبه نظامی دارد و شامل دروازه ورودی، زندان، در اضطراری و تعدادی واحد مسکونی و دو برج بزرگ است.
- بخش میانی: قسمت میانی در پایین‌ترین سطح قلعه قرارگرفته دروازهی اصلی را در بردارد.
- بخش غربی: نهایتا قسمت غربی که روی شیب تند کوه بنا شده است شامل بخش‌هایی نظیر دروازهی ورودی، آب‌انبار، آبریزگاه، سردخانه، شاه‌نشین و تعدادی واحدهای مسکونی است.
در ورودی قلعه رودخان در ضلع شمالی است و دو طرف آن دو برج عظیم قرار دارد و کتیبه‌ای که اکنون در موزه رشت نگهداری می‌شود، بالای آن بوده است. برج‌های دیده‌بانی دورتادور قلعه وجود دارند که در پایین توپر و در بالا تو خالی هستند و اتاق‌های هشت ضلعی آنها در بالا با طاق‌های گنبدی پوشانده شده‌اند. داخل دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار وجود دارد که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی در نظر گرفته شده بودند. برخی از این برج‌ها دارای دو طبقه هستند که سقف تعدادی از آنها چوبی است و درون آنها اجاق و دودکش وجود دارد که در سرمای زمستان به اسکان بهتر سربازان کمک می‌کرده است.
مهمترین بنای قسمت غربی این قلعه شاه‌نشین است که در بالاترین بخش قلعه ساخته شده است و از لحاظ ساختار با دیگر قسمت‌ها متفاوت است. دارای دو بخش تحتانی، فوقانی و تراس است که این تراس مکان مناسبی برای تماشای قلعه است. به‌علاوه چشمه آبی که قبلا منبع اصلی تأمین آب قلعه بوده (که می‌گویند از ییلاق زردخونی آورده‌اند) در گذشته در حیاط آن دیده می‌شده است که پس از زلزله سال ۱۳۶۹ گیلان خشک شد و بعدها مجددا توسط میراث‌فرهنگی این استان احیا شد.
در انتهای شمال شرقی قلعه یک ساختمان دو طبقه بسیار زیبا وجود دارد و در ضلع جنوبی آن کوهی قرار دارد که غاری در آن دیده می‌شود و به گفته مردم محلی قبلا محل استقرار نگهبانان بوده است تا در صورت بروز حمله به قلعه علامت دهند. با اینکه بخش‌های زیادی از این قلعه زیبا که در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده است، از بین رفته اما کماکان یک مکان زیبا و دیدنی برای گردشگران است.
بهترین زمان سفر به قلعه رودخان
قلعه رودخان در بهار: در این فصل سرسبزی و طراوات جنگل، آوای رودخانه، هوای مطبوع و دلپذیر؛ موسیقی زیبایی از طبیعت را در این مکان می‌نوازد و آدمی را به سوی خود فرا می‌خواند. بهار بهترین زمان برای سفر به قلعه رودخان شگفت‌انگیز است.
قلعه رودخان در تابستان: این قلعه در تابستان پذیرای گردشگران زیادی است که برای رهایی از گرمای تابستان به دل جنگل فومن می‌زنند و راه رسیدن به قلعه را در پیش می‌گیرند تا به اعماق تاریخ سفر کنند؛ هرچند که گرمای هوا به همراه رطوبت جنگل در این فصل ممکن است کمی آزاردهنده باشد.
قلعه رودخان در پاییز: رودخان در پاییز جلوه و زیبایی مسحوره کننده‌ای دارد. رنگارنگی طبیعت و جنگل، منظره‌ای زیبا را به این قلعه بخشیده است و سحرانگیزی آن را دوچندان می‌کند.
قلعه رودخان در زمستان: در فصل زمستان این قلعه دلنوازی خاص خود را دارد. پوشیده بودن این مکان در دانه‌های سپید و مروارید مانند برف آن را بسیار تماشایی کرده و گویی لباسی سپید یکدستی بر تن کرده و به خواب زمستانی فرو رفته است.
اما لازم است توجه کنید در فصل‌های سرد سال با توجه به منطقه‌ای که قلعه رودخان در آن قرار دارد و بارش برف و باران زیاد، رفتن به این قلعه به نسبت دیگر فصل‌های سال دشوارتر است و ممکن است هر کسی از عهده آن بر نیاید. پس زمان سفرتان را به این قلعه جادویی که از زیباترین نقاط گیلان است، به ترتیب فصل‌های بهار، پاییز و تابستان انتخاب کنید.
پرسش‌های متداول
قلعه رودخان کجاست؟
فاصله قلعه رودخان تا تهران چقدر است؟
قلعه رودخان چند پله دارد؟
بهترین زمان سفر به قلعه رودخان کدام فصل است؟
بافت تاریخی یزد
بافت تاریخی یزد جزو دست نخورده‌ترین بافت‌های مسکونی در تاریخ ایران است که وسعتی در حدود ۷۰۰ هکتار دارد. این بافت تاریخی به‌عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی یزد به شمار می‌رود که ترکیبی متوازن از خانه‌ها، کوچه‌های قدیمی خشتی و ساباط‌ها است و آثار تاریخی زیادی در دل خود دارد. در این بافت تاریخی، تمامی امکانات زندگی اجتماعی و فردی فراهم شده است. بافت تاریخی یزد از سمت جنوب به خیابان کاشانی، از سمت شمال به خیابان دولت‌آباد، از شرق به محله فهادان و از مغرب به خیابان مطهری محدود می‌شود. در این بافت تاریخی بیش از ۱۷۰۰ بنای خشتی وجود دارد.
تاریخچه بافت تاریخی یزد
شهر یزد در تاریخ اساطیری ایران و عهد حکومت پیشدادیان به نام «یزدان» شهرت داشت. این شهر از عهد اساطیری ایران، شهری مقدس به شمار می‌رفت که جایگاه ایزدان و محل عبادت بود. شهر یزد در دوره ساسانیان متعلق به یزدگرد و در دوره‌هایی به یزدگردی نیز معروف بود. این شهر در دوره‌ای از تاریخ به نام «کثه» نیز شناخته می‌شد.
سابقه بافت تاریخی یزد به قرن اول و دوم هجری قمری می‌رسد
یزد از شهرهای تاریخی و قدیمی ایران محسوب می‌شود و معماری آن میراث‌دار بخش‌هایی از معماری تاریخی و سنتی ایران در شهرهای کویری است. بافت تاریخی این شهر ریشه در تاریخ باستانی ایران دارد؛ اما آثار و بناهایی که در بافت تاریخی آن تا به امروز کشف شده‌اند، قدمت شهر را به قرن اول و دوم هجری می‌رسانند.
بافت تاریخی شهر یزد، بافتی از جنس خشت و گل است. در این بافت تاریخی ۱۷۰۰ جاذبه دیدنی وجود دارد. گردشگران بسیاری از داخل و خارج از ایران برای دیدن بافت تاریخی یزد و جاهای دیدنی آن به یزد سفر می‌کنند. بافت تاریخی شهر، خشتی و قدیمی است؛ اما تمامی امکانات زندگی در آن وجود دارد.
بادگیرها، آب‌انبارها، کوچه‌های آشتی‌کنان، به‌علاوه ۱۷۰۰ جاذبه گردشگری دیگر در بافت تاریخی یزد وجود دارد
در بافت تاریخی شهر یزد، خانه‌ها با معماری خاص کویری ساخته شده‌اند. شاخصه این نوع معماری، وجود گنبد، بادگیر و آب‌انبارها در خانه‌ها است. خانه‌ها دارای کاربری زمستانی و تابستانی هستند و پشت‌بام‌های خاص و جذاب آنها برای شب‌نشینی تابستان در نظر گرفته شده است. خانه‌ها از حیاط‌‌های منحصربهفرد و زیبا برخوردار هستند که گردشگران را جذب خود می‌کنند. کوچه‌های گلی و باریک آشتی‌کنان با معماری جذاب، رستوران‌های متعدد، اقامتگاه و هتل‌های گوناگون، مسجد جامع یزد، آب‌انبارهای کویری از جمله آب‌انبار شش بادگیر، بازار و میدان امیرچخماق، نمونه‌هایی از دیدنی‌های بافت تاریخی یزد هستند که چشم‌انداز جذابی برای گردشگران دارند.
خانه‌های ایلخانی بافت تاریخی یزد برای گردشگران جذابیت بسیاری دارد و هنوز هم قابل سکونت است. مسجد چهارمنار یا میرخضرشاه، بقعه شمس‌الدین، آب‌انبار کوچه‌بندان و باغ دولت‌آباد از دیگر بناهای تاریخی بافت قدیمی شهر یزد هستند.
معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد
بافت تاریخی یزد، معماری منحصر به فردی دارد. معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد برگرفته از خشت و گل است و شاخصه اصلی این نوع معماری به شمار می‌رود. در معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد، جهت وزش باد و تابش خورشید در نظر گرفته شده است. هر یک از خانه‌های بافت تاریخی یزد، شامل بخش‌های مختلفی چون بخش بیرونی، اندرونی، تختگاه، تالار، هشتی، اتاق‌هایی جدا با کاربری‌های مختلف، بادگیر، سردر، آشپزخانه و آب‌انبار می‌شوند.
بادگیر
جذاب‌ترین بخش خانه‌های بافت تاریخی یزد، سیستم‌های تهویه طبیعی آنها است که به بادگیر نیز شهرت دارند. بادگیرها، ستون‌هایی هستند که به‌صورت چند ضلعی ساخته می‌شوند. این ستون‌ها به‌صورت چهار یا هشت ضلعی هستند که به قصد ورود باد به ساختمان‌ها ساخته می‌شوند. باد از دریچه بادگیرها به ستون وارد و به داخل بنا هدایت می‌شود.
بادگیرها وظیفه کنترل دمای خانه‌ها را در فصل‌های گرم داشتند
بادگیرها دمای خانه را کنترل می‌کنند. دریچه بادگیرها برای ورود باد تنظیم می‌شوند و به این وسیله، دمای هوا کنترل و خانه‌ها خنک می‌شوند. در فضای درون خانه، حوض آبگیر قرار دارد و باد در اثر برخورد با آب حوض، خنک می‌شود و فضای درون خانه را مطبوع می‌کند. در برخی از خانه‌های تاریخی یزد، یک تخت چوبی روی حوض می‌زنند و در تابستان از آن برای استراحت استفاده می‌کنند.
آب‌انبار
آب انبارها از دیگر بخش‌های خاص و جذاب در معماری خانه‌های بافت تاریخی یزد محسوب می‌شوند. آب‌انبارها، حوضی‌هایی سرپوشیده هستند در بخش زیرزمین هر خانه ساخته شده‌اند. آب‌انبارها در فصل‌های پر آب سال، از بارن پر می‌شدند و آب آنها در زمان‌هایی که بارش کم بود، مورد استفاده قرار می‌گرفت. سقف و گنبد آب‌انبارهای ساخته شده از خشت، برای گردشگران جذابیت بسیار دارد.
معماری کوچه‌های بافت تاریخی یزد
کوچه‌های بافت تاریخی یزد برای گردشگران جذابیت بسیاری دارد. معماری کوچه‌های بافت تاریخی یزد بر فلسفه ارتباطات نزدیک و صمیمانه بنا شده‌اند. این کوچه‌های باریک و پیچ در پیچ خشتی که دیوارهایی بلند دارند به کوچه‌های آشتی کنان یزد مشهور هستند. کوچه‌های بافت تاریخی یزد آن‌قدر باریک هستند که دو نفر به‌سختی از آنها عبور می‌کنند. در این کوچه‌های دوستانه، امکان اینکه دو نفر با هم قهر باشند و بخواهند با هم از کنار یکدیگر رد بشوند؛ اما به هم نخورند، وجود ندارد.
کوچه‌های آشتی‌کنان یزد بسیار باریک هستند و دیوارهایی بلند دارند
خانه‌های بافت تاریخی یزد با دیوارهایی بلند ساخته شده‌اند. بلندی دیوارها سبب سایه انداختن بر کوچه شده است. بخش‌هایی از کوچه‌ها که مسقف هستند را «ساباط» می‌گویند. ساباط‌ها برای سایه انداختن و استراحت اهالی کوچه ساخته شده‌اند. در کوچه‌های یزد همسایه‌ها برای صحبت با هم جمع می‌شدند و برای اینکه در هنگام طولانی شدن صحبت، نور خورشید آنها را آزار ندهد به ساباط می‌رفتند. باریکی کوچه‌ها و وجود ساباط‌ها برای صحبت‌های طولانی مدت، سبب نام‌گذاری کوچه‌های یزد به آشتی‌کنان شده است.
بافت تاریخی یزد، به‌صورت محله محله است. این بخش از شهر یزد، محلات مختلفی دارد که عبارت از محلات تاریخی فهادان، محله قلعه کهنه، محله مصلی، محله سرجمع، کوچه بیوک، خرمشاه، میرقطب، چهارمنار، ۶ بادگیر، محله یعقوبی، محله لب خندق و محله سر دو راه است. محله فهادان و چهارمنار، قدیمی‌ترین محله های بافت تاریخی شهر یزد هستند.
بهترین زمان سفر به یزد
یزد جزو گرم‌ترین شهرهای ایران در فصل تابستان است. دمای هوا در گرم‌ترین روزهای سال در شهر یزد تا ۴۰ درجه نیز می‌رسد. بهترین زمان سفر به شهر یزد از لحاظ آب و هوا، ماه‌های اسفند و فروردین هستند. در این فصل‌ها هوا متعادل است و میانگین دما تا ۱۶ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. دمای هوا در این ماهها از ۲۵ درجه سانتی‌گراد بیشتر نمی‌شود؛ اگر تحمل گرما را ندارید، در فصل پاییز و زمستان به یزد سفر کنید. دمای یزد در این ماهها از ۲۰ درجه بیشتر نمی‌شود.
بهترین زمان سفر به یزد از لحاظ آب و هوا، ماه‌های اسفند و فروردین هستند
یزد در هنگام نوروز شلوغ است و به‌دلیل قیمت بالای مراکز اقامتی و ازدحام و شلوغی، پیدا کردن محل اقامت آسان نیست و این دغدغه، آرامش مسافران را از آنها می‌گیرد. یزد تابستان‌های بسیار گرمی دارد؛ اما خلوت‌ترین زمان سفر هستند.
پرسش‌های متداول
لقب کوچه‌های بافت تاریخی یزد چیست؟
قدمت بافت تاریخی یزد به کدام دوره می‌رسد؟
بهترین زمان سفر به یزد کدام فصل است؟
مسجد جامع یزد
تعداد زیادی از جاهای دیدنی یزد را آثار تاریخی تشکیل می‌دهند؛ آثاری با معماری بی‌نظیر ایرانی که هرکدام روایتی شنیدنی را از تاریخ این شهر بازگو می‌کنند. از معروف‌ترین این بناهای تاریخی که در مرکز شهر واقع شده است، می‌توان به مسجد جامع یزد اشاره کرد.
معرفی مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد با قدمتی ۹۰۰ ساله، از باشکوه‌ترین و زیباترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی استان یزد است که با مناره‌هایی رفیع در مرکز شهر قرار دارد. در دوران گذشته، مسجد در وسط شهر قدیم، در میان حصار واقع شده بود. مساحت زیربنای مسجد برابر با ۹۸۰۰ متر مربع است و ۵۰۰ متر مربع آن شامل کاشی‌ها و کتیبه‌ها می‌شود. طول مسجد جامع یزد برابر با ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ متر است و هفت ورودی دارد. این هفت ورودی به چند کوچه و راه‌های خروجی متصل می‌شوند.
مسجد جامع یزد قدیمی‌ترین نمونه معماری در قرن نهم هجری در معماری ناحیه مذهبی یزد است. بسیاری از اهالی یزد می‌گویند برای تهیه خاک کاشی‌ها و مصالح مسجد جامع از خاک کربلا و گلاب استفاده شده است. این اثر تاریخی در ۳۱ تیر ۱۳۱۳، با شماره ۲۰۶، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد جامع یزد کجاست؟
مسجد جامع یزد در ضلع غربی خیابان امام خمینی و در یکی از محله‌های قدیمی قرار دارد. چهارسوق و بازار شاهی یزد، از بناهای تاریخی قرن هشتمی، در انتهای خیابان مسجد جامع و در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارند. انتهای سه بازارچه قدیمی شهر یزد، به چهارسوق متصل است. یکی از این بازارچه‌ها به مسجد جامع ختم می‌شود که با اتصال دو بازارچه دیگر به کوچه یهودی‌ها و محله دارالشفا، مجموعه‌ای تاریخی و حیرت‌انگیز را شکل می‌دهند.
- آدرس: استان یزد، یزد، ضلع غربی خیابان امام خمینی، محله فهادان
تاریخچه مسجد جامع یزد
ساخت و تکمیل مسجد جامع یزد در طول یک قرن و در دوران‌های مختلف تاریخی انجام شده است که از مهمترین آنها می‌توان به سلطنت ایلخانی، صفویان، حکومت تیموریان، فرمانروایی آل مظفر و قاجاریان اشاره کرد. در واقع هر قسمت از این بنای تاریخی به مرور زمان و توسط بانیان متعددی ساخت و مرمت شده است.
پایه اصلی مسجد جامع یزد در عصر ساسانی، روی یک آتشکده بنا شد و بنای امروزی، از دوره قاجار به‌جای مانده است. در واقع در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، عملیات تخریب در سطح گسترده‌ای برای بازسازی و مرمت این بنای تاریخی صورت گرفت که باعث ایجاد ظاهری کاملا متفاوت از مسجد اولیه به‌صورت بنای امروزی آن شد.
معماری مسجد جامع یزد
طرح مسجد جامع، طرحی مرکب از یک مقصوره گنبددار و یک شبستان مستطیلی طولانی است. پلان اصلی مسجد چهارگوش است که آن را تقلیدی از پلان کعبه می‌دانند. شیوه معماری مسجد جامع با نظریه مرحوم پیرنیا، شیوه آذری است. همچنین به این شیوه، سبک مغول یا ایرانی-مغول می‌گویند که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در بناهایی در هرات و بخارا نیز مشاهده کرد.
روشنایی مسجد جامع به‌صورت غیرمستقیم به‌وسیله انعکاس نور از گچ سفید گنبد و دیوارها است. نمادهای شیعی بسیاری در سراسر مسجد جامع دیده می‌شود و بسیاری از تزیینات بنا را آنها تشکیل می‌دهند. از جمله این نقوش می‌توان به ستاره پنج پر (با مفاهیم پنج اصل دین، پنج تن آل عبا و پنج پیامبر اولوالعزم ) اشاره کرد. شمسه ۷۲پر و شمسه‌های ۱۲پر از جمله نقوشی هستند که در بخش‌های زیادی از بنا دیده می‌شود.
بخش‌های مسجد جامع یزد
جلوخان سردر شرقی
روبری سردر شرقی فضای جلوخان با حوضی هشت‌گوش قرار دارد. دو ستون مرمری نیز به چشم می‌خورد که سطح مقطع بالای آنها تا اندازه‌ای گود است و گویا پیشتر شمعدان بوده‌اند. روی بدنه ستون‌ها می‌توان نقش‌های حیوانی و گیاهی را دید که کنده‌کاری شده‌اند. همچنین دو بیت شعر با خط نسخ روی آنها حک شده‌اند که متاسفانه به‌دلیل خرابی قابل خواندن نیستند.
سردر شرقی
یکی از چشمگیرترین بخش‌های مسجد جامع یزد، سردر رفیع آن است که ارتفاع آن تا ۲۴ متر می‌رسد. دو سوی سردر تعدادی طاق‌نما و دو مناره جای گرفتهاند. روی سردر می‌توان القاب شاهرخ تیموری و میرزا جهانشاه را مشاهده کرد که با خط نسخ نوشته شده‌اند. در هشتی ورودی شرقی نیز، کتیبه‌ای دیده می‌شود که متن وقف‌نامه مسجد در آن نوشته شده است. تاریخ کتیبه به ۷۶۵ هجری قمری تعلق دارد و قدیمی‌ترین کتیبه ثبت‌شده در بنا به شمار می‌رود.
دهلیز
پس از سردر وارد فضایی چهارگوش می‌شویم که با نام‌های دهلیز و کریاس خوانده می‌شود. روی دیوارهای این بخش کتیبه‌هایی جای گرفتهاند که حاکی از دستورات حکما در دوره‌های مختلف تاریخی می‌شود. سقف دهلیز به‌صورت گنبدی است و آن را با اشکال هندسی و رنگ‌های دیدنی آراسته‌اند.
صحن داخلی
صحن داخلی برای اقامه نماز مورد استفاده قرار می‌گیرد. محراب دیگری نیز در این صحن وجود دارد که با کاشی‌های آبی مزین به نام‌های الله، محمد، علی، حسن و حسین آراسته شده است. دو قنات پیشتر در این صحن وجود داشتند که امروزه خشک شده‌اند.
ایوان اصلی
ایوان اصلی نیز به‌شکل مستطیل است. با ورود به ایوان اصلی، دو ستون بزرگ را در دو سو خواهید دید. این ستون‌ها مزین به خطاطی‌هایی با خطوط نسخ و کوفی هستند. همچنین سقف ایوان مزین به نام‌های خداوند با خط کوفی است.
گنبدخانه
گنبد مسجد از دو پوسته تشکیل شده است و چهار گوشه در اطراف آن واقع شده‌اند. فضای داخل سقف با نقوش هندسی آراسته شده است.
شبستان شرقی
قدمت شبستان شرقی به سال ۷۵۴ خورشیدی بازمی‌گردد و به دستور شاه یحیی مظفری ساخته شده است. محراب اصلی مسجد در این شبستان قرار دارد.
محراب
از دیدنی‌ترین بخش‌های مسجد جامع یزد، محراب آن است. در ساخت محراب از کاشی‌های معرق‌کاری استفاده کرده‌اند که طرح‌هایی نظیر گل‌و‌بوته را روی آنها می‌توان مشاهده کرد. در قسمت بالای محراب، گچ‌کاری و مقرنس دیده می‌شود. در دو سوی محراب نیز تاریخ پایان کار و نام معمار را ثبت کرده‌اند.
شبستان غربی
شبستان غربی مستطیلی با ابعاد ۳۸ متر در ۹ متر است و با پنجره‌های مشبک و کاشی‌کاری آن را تزیین کرده‌اند. از آنجا که شبستان در زمان حکومت امیر غیاث ساخته شده است، آن را با نام غیاثیه نیز می‌شناختند. در حال حاضر در این بخش موزه مسجد جامع یزد قرار دارد.
شبستان شاهزاده
شبستان شاهزاده در غرب صحن شمالی قرار دارد و نام آن از شاهزاده محمد ولی میرزا، سازنده بنا، گرفته شده است. ۴۸ ستون با تزیین کاشی فیروزه‌ای در این شبستان جای گرفتهاند.
مناره‌ها
باشکوه‌ترین بخش‌های مسجد را مناره‌های آن تشکیل می‌دهند. این مناره‌ها ۵۲ متر ارتفاع و هشت متر قطر دارند. کاشیکاریهای دیدنی مناره‌ها مزین به اذکار خدا و معصومین هستند. یکی از مناره‌ها دارای یک راه‌پله است و دیگری دو راه‌پله دارد. مناره‌های سردر به دست آقا جمال‌الدین محمد، مشهور به مهتر جمال بنا شده‌اند که وزیر عصر صفوی بود. این مناره‌ها در سال ۱۳۱۳ فروریختند و دوباره مرمت شدند.
موزه گنجینه مسجد جامع یزد
موزه مسجد جامع یزد کار خود را از سال ۱۳۹۳ خورشیدی با هدف نمایش آثار تاریخی مرتبط با آیین و فرهنگ روزگار قدیم، به‌خصوص دوره اسلامی آغاز کرد. از دیگر اهداف موزه، معرفی تاریخچه مسجد و بررسی روند مرمت‌ها و بازسازی‌های آن بوده است. مجموعه موزه شامل ۳۵۰ قطعه می‌شود که به دوره ایلخانی تا دوره معاصر تعلق دارند. برخی از برجسته‌ترین این آثار شامل موارد زیر می‌شود:
- تصاویری از مسجد جامع از سال ۱۳۱۲ خورشیدی به بعد
- برخی از قطعات به‌جای‌مانده از بازسازی‌ها
- کاشی‌هایی طلایی دوره ایلخانی با قدمت قرن هشتم خورشیدی
- کاشی‌های معرق دوره تیموری با قدمت قرن نهم خورشیدی
- کاشی‌های هفت‌رنگ دوره قاجار
- کاشی‌های معرق دوره پهلوی اول
- منبر سنگی مرمری با قدمت دوره قاجار
- ساعت چوبی مسجد، اهدایی حاج محمد علی وزیری در سال ۱۳۲۴ خورشیدی
- مجموعه‌ای از زیلوها
- قطعه‌ای از پرده کعبه، اهدایی پادشاه عربستان در سال ۱۳۴۵ خورشیدی
- در چوب گردو با تزیینات منبت‌کاری از دوره افشاریه
نکات بازدید از مسجد جامع یزد
- برای اتباع ایرانی بازدید از مسجد رایگان است و بهای بلیط موزه (در سال ۱۴۰۰) دو هزار تومان است.
- بهای بلیط مسجد جامع یزد (در سال ۱۴۰۰) برای اتباع خارجی ۲۰۰۰۰ تومان است.
- ساعات بازدید مسجد از ۸ تا ۱۹:۳۰ و ساعات بازدید از موزه در تابستان‌ها از ۹ تا ۱۴ و در زمستان‌ها از ۹ تا ۱۸ است.
- اگر قصد دارید تا ظرافت‌های مسجد را به‌دقت مشاهده کنید، توصیه می‌کنیم در ساعات روشنایی روز راهی مسجد شوید.
- هنگام تاریکی هوا بنای مسجد جامع با نورپردازی، جلوه‌ای دیگر می‌یابد. همچنین هوای خنک فضایی مطبوع‌تر را برای بازدید فراهم میآورد.
- مساجد از اماکن مذهبی هستند؛ بنابراین در بازدید از آنها پوشش متناسب با مقصد را در نظر داشته باشید.
- آثار تاریخی پس از قرن‌ها به عصر ما رسیده‌اند. آنها را پاس بداریم و در حفاظت آنها کوشا باشیم.
پرسش‌های متداول
مسجد جامع یزد کجاست؟
قدمت مسجد جامع یزد به چه زمانی بازمی‌گردد؟
ساعات بازدید از مسجد جامع یزد چیست؟
بهای بلیط مسجد جامع یزد چقدر است؟
گالری تصاویر
آب انبار شش بادگیر
آب‌انبار شش بادگیر در محله‌ای به همین نام در شهر یزد واقع شده است. این آب‌انبار، ۶ بادگیر دارد که با توجه به شرایط اقلیمی و جهت باد در این منطقه به‌شکل هشت وجهی ساخته شده‌اند. این اثر که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد، در تاریخ چهارم فروردین ۱۳۵۷ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۶۰۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.
آب‌انبار شش بادگیر کجاست؟
آب‌انبار شش بادگیر از جمله جاذبه‌های شهر یزد است که در خیابان دهم فروردین، محله تل یزد قرار دارد.
- آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان دهم فروردین، محله تل یزد، کوچه شش بادگیر
معرفی آب‌انبار شش بادگیر یزد
شهر یزد را می‌توان شهر آب‌انبارها قلمداد کرد. واضح است که اقلیم و شرایط آب‌وهوایی خشک و کویری یزد و متعاقبا باران کم و تدبیر برای جبران کم‌آبی باعث شکل‌گیری آب‌انبارها در این شهر شده است. آب‌انبار شش بادگیری یکی از این آب‌انبارها است که امروزه از جاهای دیدنی یزد به شمار می‌رود. این آب‌انبار متعلق به دوره قاجاریه است و در تاریخ چهارم فروردین ۱۳۵۷ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. آب‌انبار شش بادگیر تنها آب‌انبار شش بادگیری یزد به حساب می‌آید که شهرت خود را مدیون بادگیرهای رفیع، زیبا و هشت‌وجهی و نیز گنبد عظیم تخم‌مرغی خود است.
سازندگان برای بهره‌وری هرچه بهتر از بادهای وزان در یزد، بادگیرها را هشت‌وجهی ساخته‌اند. ارتفاع مخزن و بادگیرها، معماری زیبای بادگیر، سردرهای زیبا و تزیینات آجری با مقرنس‌کاری و کاربندی‌های چشم‌نواز از امتیازات آب‌انبار شش بادگیری یزد هستند.
آب‌انبار تا چند دهه پیش هنوز رونق داشت و مردم از آن آب برمی‌داشتند؛ ولی امروزه تبدیل به یک جاذبه تاریخی مذهبی شده است. فضای بین در ورودی تا بادگیرها و گنبد آن برای برپایی چادر حسینیه استفاده می‌شود.
معماری آب‌انبار شش بادگیر یزد
ورودی‌ها و گنبد
آب‌انبار شش بادگیر یزد، دو ورودی شمالی و جنوبی با دو راه‌پله و دو پاشیر دارد که گویا ورودی جنوبی آن برای مسلمانان و ورودی شمالی در قرینه ورودی جنوبی برای زرتشتی‌ها بوده است؛ هرچند که در برخی منابع، این فرضیه رد شده است و دلیل آن را شلوغی جمعیت محله و استقرار آن در بافت شهری دانسته‌اند. در ورودی قسمت جنوبی بین پله‌های ۲۵ و ۲۶، یک هشتی با سنگ‌فرش آجری قرار دارد که طاق آب‌انبار بعد از هشتی شروع می‌شود.
جالب است بدانید که راه‌پله آب‌انبار از دو بخش تشکیل شده؛ به‌طوری که یک بخش آن روباز است و پله‌های ۵۵ تایی آن تا سردر آب‌انبار می‌رسد و بخش سرپوشیده در ادامه پله‌ها و بعد از سردر قرار دارد.
گنبد آب‌انبار شکلی تخم‌مرغی دارد که زیبایی خاصی به معماری آن بخشیده است. ارتفاع مخزن آب ۱۲٫۶ متر و ارتفاع بادگیرها ۱۰ متر است.
آب‌انبار شش بادگیر دارای ۶ عدد بادگیر است که سه بادگیر آن از ابتدا ساخته و سه بادگیر دیگر بعدها به آن الحاق شد. با کمی دقت در شکل بادگیرها تفاوت سه بادگیر قدیمی با دیگر بادگیرهای آن مشهود است. ۶ بادگیر آب‌انبار با توجه به شرایط اقلیمی در جهت باد و به‌شکل هشت وجهی ساخته شده‌اند. ارتفاع هر ۶ بادگیر آب‌انبار ۱۰ متر است.
اغلب آب‌انبارها در چهار عنصر مشترک بودند: خزینه، گنبد، پاشیر و بادگیر که هرکدام از این چهار عنصر در حفظ و نگهداری آب نقش داشتند. آب‌انبار شش بادگیر نیز دارای این چهار عنصر بود. خزینه‌ها را به‌خاطر تسلط آب و خنکی آن در دل زمین حفر می‌کردند. گنبد به‌شکل نیم‌کره روی فضای خزینه ساخته می‌شد تا از آلودگی آب جلوگیری کند. پاشیر شامل راهرویی پلکانی بود که برای برداشتن آب تعبیه می‌شد و بادگیرها برای خنک نگه‌داشتن و هدایت هوای خنک به داخل خزینه ساخته می‌شدند.
سازنده آب‌انبار شش بادگیر
آب‌انبار شش بادگیر که یکی زیباترین آب‌انبار یزد است، به‌همت حاجی محمدحسین خیر فرزند نورالله یزدی ساخته شد و تنها بنای شش بادگیری در ایران محسوب می‌شود. وقف‌نامه آب‌انبار موجود است و طبق آن، حاج محمدحسین از املاک و اموالی که در یزد و در تفت داشت، برای ساختن آب‌انبار استفاده کرده است. پس از وی فردی به نام بهشتیان به‌وسیله آب وقف‌آباد، مهمترین آب جاری شهر یزد، آب‌انبار را پرآب می‌کرد.
نکات بازدید از آب‌انبار شش بادگیر
- بهترین زمان بازدید از آب‌انبار شش بادگیر فصل‌های بهار و پاییز است.
- اگر به یزد سفری داشتید و از جاذبه‌های آن دیدن کردید، بهتر است بدانید که آب‌انبارهای شش بادگیری نیز در مسیر آثار تاریخی یزد قرار دارند و دسترسی به آن دشوار نیست.
- هنگام بازدید از این اثر تاریخی روی آن یادگاری ننویسید و در حفاظت از آن بکوشید.
پرسش‌های متداول
آب‌انبار شش بادگیر کجاست؟
شهرت آب‌انبار شش بادگیر یزد در چیست؟
آب‌انبار شش بادگیر از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
آیا آب‌انبار شش بادگیر در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد؟
خانه لاری‌ها
خانه لاری‌ها از جمله بناهای تاریخی و جاهای دیدنی یزد محسوب می‌شود که هر سال پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران و جهان است. خانه لاری‌ها شامل ۶ باب خانه با معماری ویژه خانه‌های کویری می‌شود که در محله فهادان قرار دارد و به شما فرصت گشت‌وگذار در کوچه‌های قدیمی شهر را می‌دهد. این عمارت که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد، با شماره ثبت ۱۷۸۳ در بهمن سال ۱۳۷۵ هجری شمسی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خانه لاری‌ها کجاست؟
خانه لاری‌ها در شهر زیبای یزد، خیابان امام خمینی (ره)، محله فهادان و در مجاورت بنای تاریخی کلاه‌فرنگی قرار دارد.
- آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان امام خمینی (ره)، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه‌فرنگی
معرفی خانه لاری‌ها
خانه لاری‌ها یکی از خانه‌های معروف شهر یزد است که با قدم گذاشتن به درون آن، ویژگی‌های معماری یزدی از جمله حفظ حریم خانه از نگاه نامحرم، همبستگی فضاهای مختلف، احترام به حریم خصوصی، چیدمان اصولی فضاها در کنار یکدیگر و غیره به چشم می‌خورند. در این میان عنصر مهم معماری یزد یعنی بادگیر نیز در این خانه وجود دارد که در کنار تزیینات آینه‌کاری و گچ‌بری، عمارتی لوکس به وجود آورده‌اند. شیشه‌های رنگی و پنجره‌های ارسی نیز ظاهری دلفریب به این خانه داده و دلنشینی فضا را دو چندان کرده‌اند. از همان بدو ورود به خانه محو تماشای درها، پنجره‌ها، ارسی‌ها و اتاق‌های آینه‌کاری و نقاشی‌شده آن می‌شوید.
این خانه مساحتی برابر ۱۷۰۰ متر و زیربنایی معادل ۱۲۰۰ متر دارد و مجموعه‌ای از سه حیاط و ۶ باب خانه به همراه ایوان‌ها، تالارها، اتاق‌ها و یک سردر و هشتی را در خود جای داده است. امروزه در سراسر خانه، اسناد تاریخی به نمایش درآمده و اینجا را تبدیل به موزه اسناد کرده‌اند تا سفر تاریخی شما را تکمیل کنند.
خانه لاری‌ها در تاریخ ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ هجری شمسی با شماره ۱۸۳۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
تاریخچه خانه لاری‌ها
۲۷۰ سال پیش، جمعی از تجار شهر لار از استان فارس به یزد آمدند تا در این شهر، تجارت خود را سروسامان دهند و سکونت کنند. «حاج غلامحسین ملازینل» از نوادگان آن نسل در سال ۱۲۴۳ هجری شمسی در محله تاریخی فهادان، خانه‌ای را ساخت تا فرزندان وی نسل به نسل در آن زندگی کنند. پس از آن، «حاج محمد ابراهیم لاری» مالکیت خانه را در دست گرفت و آن را به «خانه لاری‌ها» مشهور ساخت. در گذشته از این عمارت به‌عنوان خانقاه نعمت‌اللهی استفاده می‌شد و تا اواخر دوره حکومت رضا شاه یکی از خانه‌های اعیان و اشراف به شمار می‌آمد.
پس از گذشت سال‌های متمادی و به‌علت موروثی شدن، خانه لاری‌ها به عمارتی متروکه تبدیل شد و آسیب‌ها و خسارات جدی و فراوانی دید. در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی با تلاش و پیگیری سازمان میراث فرهنگی کشور، این بنای تاریخی از صاحب وقت خود، آقای علی یزدی‌نژاد خریداری و بازسازی شد.
از سال ۱۳۸۵ هجری شمسی نیز بخش‌هایی از خانه لاری‌های یزد برای تبدیل به موزه اسناد ملی و تاسیس یک شعبه اداری در آن، تحت اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی قرار گرفت.
معماری خانه لاری‌ها
حفظ حریم اهل خانه
در سبک معماری یزد، حفظ حریم خانواده به‌عنوان اصلی مهم و ضروری در نظر گرفته می‌شود. معماران و سازندگان عمارت‌های اصیل و تاریخی در این استان کویری، آنها را به‌گونه‌ای بنا کرده‌اند که هیچ غریبه‌ای نتواند داخل آن را بدون اجازه صاحب‌خانه از نظر بگذراند. فضاهای گوناگون اطراف حیاط خانه‌ها به‌شکلی طراحی و ساخته شده‌اند که درک عمیق و واقعی نسبت به‌معنای محرمیت در فضاهای ایرانی به چشم می‌خورد.
در تمام خانه‌های قدیمی یزد همبستگی فضاهای بین دو ملک متفاوت و متمایز دیده می‌شود؛ اما نوع ساخت خانه‌ها به گونه‌ای است که خدشه‌ای به حرمت و حریم اهالی خانه وارد نکند و آسودگی و آرامش را برای اعضای خانواده به ارمغان آورد. هشتی، کریاس، دالان و دیوارهای بلند و همچنین چگونگی قرارگیری و چینش دیگر مکان‌های موجود در داخل خانه و حیاط به‌ترتیبی هستند که بر این موضوع صحه می‌گذارن
اندرونی، بیرونی و فضاهای فصلی
خانه لاری‌ها مانند هر خانه اعیانی دیگر دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت‌های اعیان‌نشین چهار فصل در دورتادور عمارت است. بر اساس زاویه تابش خورشید به قسمت‌های مختلف بنا، چهار سوی آن برای چهار فصل مختلف مناسب هستند. قسمت شمالی در فصل زمستان به کار می‌رفت و قست جنوبی که شامل تالار و بادگیر می‌شود، در فصل تابستان فضاهای مناسبی را برای اهالی خانه به وجود میآورد. قسمت شرقی نیز با در برگرفتن اتاق آینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها برای فصل پاییز مناسب بوده است. ضلع غربی نیز به فضای بهارخواب اختصاص دارد.
اتاق مهمان‌خانه یکی از مکان‌های مهم عمارت است که به‌عنوان فضایی راحت و نماد احترام به مهمان محسوب می‌شود. افرادی که از نظر مالی در سطح خوبی قرار داشتند، خانه‌های خود را به‌گونه‌ای بنا می‌کردند که از حیاط اختصاصی و ویژه‌ای برای مهمان برخوردار باشد. البته این مسئله در مورد صاحبخانه‌هایی نیز صدق می‌کند که به‌دلیل موقعیت شغلی نیاز به حیاط جداگانه برای رفت‌وآمد داشتند.
بادگیر
ساخت بادگیر و وجود بیشترین سایه و فضای خنک در تابستان‌ها یکی از ویژگی‌های مهم معماری شهرهای کویری و به‌ویژه یزد است که در خانه لاری‌ها نیز مشاهده می‌شود. بادگیر این خانه در کنار ایوان قد بر افراشته است و نقش تهویه مطبوع را به‌خوبی ایفا می‌کند. این بادگیر برخلاف معمول خانه‌های یزد بر محور اصلی حیاط نیست و در گوشه ایوان واقع شده است. جالب اینکه چوب‌های داخل بادگیر علاوه بر شکست باد و خنک کردن فضا، بر دوام ساختمان می‌افزایند.
این بادگیر تنها بادگیر ساختمان نیست؛ چراکه در بخش‌های دیگر خانه بادگیرهایی برای تنظیم دمای اتاق‌ها به‌ویژه در فصول گرم سال تعبیه شده است که دارای ابعاد و ارتفاع کمتری هستند.
فضاهای زیرزمینی
سرداب‌های خانه که دسترسی به آب قنات را برای اهالی خانه ممکن می‌کنند، توسط پله‌هایی به سطح حیاط‌‌ها و راهروهای درون آنها متصل شده‌اند. این فضاها در زیر زمین هستند و به‌عنوان طبقه‌ای مشخص از ساختمان بنا در نظر گرفته نمی‌شوند.
فضاهای زیرزمینی در سراسر ساختمان وجود دارند و استفاده مفید از فضا را امکان‌پذیر می‌کنند. آشپزخانه یکی از این فضاها محسوب می‌شود که در سقف آن روزنه دایره‌ای شکل به قطر حدود نیم متر تعبیه شده و انبار عمارت در کنج غربی آن قرار گرفته است.
تزیینات خانه لاری‌ها
استفاده از سبک‌های ساختمانی مناسب، مصالح و مواد هماهنگ با اقلیم خاص شهر یزد، از خصوصیات و امتیازات خانه‌های مسکونی دوران گذشته در استان یزد هستند. خانه لاری‌های یزد نیز از این قاعده مستثنا نیست و از خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج در سازه بنا و دم‌گیری گچی، نماسازی و غیره استفاده شده است.
در خانه‌های اعیانی وجود فضایی هنری با تزیینات آیینه‌کاری و گچ‌بری امری عادی به شمار می‌آید و این زیبایی‌ها در خانه لاری‌ها نیز دیده می‌شود. تاب‌بندی و سیم گاکاری (کاربندی بالای درگاه‌ها)، ایجاد ستون‌ها و سرستون‌های رفیع در تالار و از همه بارزتر گره چینی در اتاق‌ها با شیشه‌های رنگی، تزیینات چشم‌نوازی است که این بنا را تماشایی کرده‌اند.
پرسش‌های متداول
خانه لاری‌ها کجاست؟
خانه لاری‌ها در چه زمانی ساخته شد؟
آیا خانه لاری‌های یزد جزو آثار ملی است؟
خانه لاری‌ها از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
خانه زینت الملک
خانه زینت الملک یکی از خانه های تاریخی در شیراز است که ساخت آن حدود سال ۱۲۹۰ هجری قمری، به دست علی محمدخان قوام‌الملک دوم آغاز شد
خانه زینت الملک یکی از خانه های تاریخی در شیراز است که ساخت آن حدود سال ۱۲۹۰ هجری قمری، به دست علی محمدخان قوام‌الملک دوم آغاز شد و در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به پایان رسید. این خانه که محل زندگی زینت‌الملوک قوامی، دختر قوام‌الملک چهارم بوده، در ضلع غربی یکی از مشهورترین مکان های دیدنی شیراز، یعنی باغ نارنجستان قوام واقع شده است و به وسیله راهی زیرزمینی با باغ ارتباط دارد. تصاویری از حیوانات، پرندگان و گل و بوته نقاشی شده را می‌توان روی سقف چوبی خانه دید. همچنین تالار شاه‌نشین ساختمان ضلع غربی را با آینه‌کاری و گچ‌بری‌های زیبا تزیین کرده‌اند. امروز از زیرزمین بسیار وسیع خانه به عنوان نگارخانه استفاده می‌شود و در آن مجسمه‌های تمام شخصیت های برجسته شیراز را در معرض دید عموم گذاشته‌اند. خانه زینت‌الملک در ۱۰ آذر سال ۱۳۵۱ به شماره ۹۳۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
حافظیه (آرامگاه حافظ)
خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی معروف به لسان‌الغیب، ترجمان الاسرار و لسان‌العرفا، شاعر بزرگ قرن هشتم ایران و یکی از سخنوران نامی جهان محسوب می‌شود که غزل‌های او شهره عام و خاص است. وی به‌دلیل اشعار عرفانی نزد ایرانیان جایگاه خاصی دارد و بسیاری از مردم اغلب به‌وقت دلتنگی یا در بسیاری از مناسبت‌های باستانی مثل شب یلدا، به حافظ رجوع می‌کنند.
حافظیه کجاست؟
حافظیه از مشهورترین جاهای دیدنی استان فارس در شیراز است. این مکان که به خاطر قرار گرفتن آرامگاه حافظ در آن، به این نام معروف شده است، در واقع یک مجموعه قبرستان در بخش جنوبی دروازه معروف شیراز، دروازه قرآن است. حافظ که شخصیتی جهانی دارد، هر سال گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را برای بازدید به‌سمت این مجموعه می‌کشاند و حتی کنسرت‌های بزرگی در محیط حافظیه برگزار شده است که از جمله آنها می‌توان به کنسرت محمدرضا شجریان در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۷۰ و کنسرت استاد ناظری اشاره کرد. امروزه با تغییرات بسیاری که از سال ۱۳۸۶ آغاز شد، این مجموعه گسترش یافته است. حافظیه فقط به آرامگاه حافظ محدود نمی‌شود و بخش‌های مختلفی دارد که از معماری و فضای سبزی بسیار زیبایی بهره می‌برند. آرامگاه خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی در سال ۱۳۵۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۱۰۰۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسیر دسترسی به حافظیه
آدرس حافظیه: استان فارس، شیراز، حدفاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، رو‌به‌روی ورزشگاه حافظیه
حدفاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه چند سالی است که سنگ‌فرش شده است؛ البته در ابتدا قرار بود به مسیر پیاده‌راه تبدیل شود و عبور وسایل نقلیه از این مسیر محدود شود؛ اما در حال حاضر حرکت وسایل نقلیه از سمت چهارراه حافظیه به‌سمت چهارراه ادبیات مجاز است.
اگر با وسایل نقلیه عمومی قصد رسیدن به حافظیه را داشته باشید به‌جز تاکسی، تنها انتخاب شما اتوبوس‌هایی است که در مسیر چهارراه ادبیات حرکت می‌کنند و تعداد آنها چندان زیاد نیست؛ اما استفاده از تاکسی می‌تواند راه‌حل بهتری باشد. برای این کار شما باید خود را به «فلکه گاز» برسانید. از محل فلکه گاز تقریبا تمام تاکسی‌ها شما را به حافظیه می‌برند.
متاسفانه هنوز هیچ خط مترویی از نزدیکی حافظیه عبور نمی‌کند. اگر می‌خواهید با اتومبیل شخصی از سمت دروازه قرآن به حافظیه بروید، بهتر است وارد بلوار هفت‌تنان شوید و پس از حدود ۵۰۰ متر به سمت راست بپیچید و وارد خیابان چهل مقام شوید. خیابان چهل مقام را تا رسیدن به چهارراه ادبیات ادامه دهید. پس از رسیدن به چهارراه ادبیات، مجموعه حافظیه در سمت راست شما قرار دارد.
طراح و معمار حافظیه کیست؟
یکی از شرق‌شناسان بزرگی که همواره به تاریخ و تمدن و هنر ایران عشق می ورزید، «آندره گدار» فرانسوی بود. او که فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای پاریس بود، به سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به دعوت دولت وقت ایران و به‌منظور ساماندهی اداره‌کل باستان‌شناسی، نگهداری و مرمت بناهای تاریخی، به ایران آمد. وی در طی ۳۲ سال اقامت در ایران و مدیریت اداره کل عتیقات و ریاست دانشکده هنرهای زیبای تهران، از بیشتر آثار تاریخی ایران بازدید کرد و ضمن تهیه فهرستی از آنها، اقداماتی در جهت حفظ، نگهداری و مرمت آنها انجام داد.
آندره گدار در جنگ جهانی دوم به هنگام اشغال فرانسه توسط نازی‌ها به نمایندگی کمیته ملی فرانسه در ایران برگزیده شد و نشریه فرانسه آزاد را در تهران منتشر کرد. او از سال ۱۹۳۶ به بعد، به‌منظور شناساندن آثار تاریخی ایران به جهانیان، با همکاری همسرش «یدا گدار» و عده‌ای از محققان و دانشمندان ایرانی به انتشار سالانه جزواتی به زبان فرانسه به نام «آثار ایران» دست زد و در هشت جزوه بادقت و وسواس فراوان با ذکر جزئیات هنر ایران و ارائه طرح و نقشه بناها، به معرفی یکایک این آثار همت گماشت. سه تپه تاریخی «سلیمان تپه»، «زیرز» و «مازیر» از نخستین آثار ملی ایران بودند که توسط این معمار فرانسوی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند. ساخت و تکمیل بنای حافظیه به شکل امروزی یکی از کارهای بسیار زیبا و ماندگار وی است که با الهام از معماری اصیل ایرانی و با تکیه بر ذوق و هنر استادکاران هنرمند و با نظارت وی به اتمام رسید.
تاریخچه حافظیه
پس از آنكه روح بلند حافظ (در ۷۹۲ یا ۷۹۱ ه.ق) به ملکوت اعلا پیوست، در خاک باغ مصلی كه مأوا و محل گشت و تفرج او بود، در زیر سایه سرو روانی به خاک سپرده شد. ۶۵ سال پس از وفات او (یعنی در سال ۸۵۶ ه.ق.) در زمان حكمرانی میرزا ابوالقاسم گوركانی، استاد و وزیر حكمران گورکانی به نام شمس‌الدین محمد یغمایی بر فراز قبر حافظ عمارت گنبدی بنا كرد و جلوی آن را حوض بزرگی ساخت كه از آب ركن آباد پر می‌شد.
این بنا در اوایل قرن یازدهم هجری در زمان سلطنت شاه عباس مرمت شد. در زمان نادر شاه افشار نیز تعمیراتی بر آرامگاه انجام گرفت؛ اما بنیادی‌ترین كار بر مزار حافظ در زمان كریمخان زند بود. او در سال ۱۱۸۹ ه.ق دستور ساخت سازه ای اساسی روی آرامگاه حافظ را داد. ساختمان او به شیوه بناهای زمان زندیه دارای تالاری با چهار ستون سنگی یک‌پارچه و از طرف شمال و جنوب گشاده به فضای باز بود و در طرف چپ و راست آن دو اتاق قرار داشت؛ به‌گونه‌ای كه مقبره حافظ در شمال تالار قرار می‌گرفت و در جنوب آن باغی بزرگ نمایان بود. این چهارستون با ارتفاع پنج متر هنوز نیز وسط تالار مقابل پله‌ها با نقوش رنگ باخته، اما زیبا خودنمایی می‌كنند.
همچنین كریمخان دستور داد تا سنگی از جنس مرمر برای قبر خواجه شیراز بتراشند و پس از آماده شدن سنگ، دو غزل از غزل‌های حافظ را به خط نستعلیق كه توسط حاج آقاسی بیگ افشار آذربایجانی نوشته شده بود، روی آن حجاری كنند. این سنگ با ابعاد ۴۰x۸۰x۲۶۶ سانتی‌متر هنوز نیز روی قبر قرار دارد. بالای كتیبه سنگی و در میان ترنجی این جمله نوشته شده است: «انت الباقی و كل شی هالک».
سنگ مزار و بارگاه حافظ شیرازی
صحن شمالی حافظیه با ابعادی در حدود ۶۰x۵۰ متر، در گذشته قبرستان عمومی بوده است. در وسط صحن، قبر خواجه قرار دارد که با پنج پله، قریب یک متر از کف صحن مرتفع‌تر است.
بالای قبر گنبدی به ارتفاع ۱۰ متر قرار دارد که به‌وسیله هشت ستون سنگی یک‌پارچه پنج متری و به‌شکل ستون‌های کریمخان نگهداری می‌شود. سطح خارجی گنبد به‌وسیله ورق‌های مس، ترک ترکی، مانند کلاه قلندران و درویشان پوشیده شده و سقف گنبد با کاشی‌های رنگین معرق تزیین شده است.
پرسش‌های متداول
حافظیه کجاست؟
معمار حافظیه کیست؟
سنگ مزار فعلی حافظ به‌دستور چه کسی ساخته شده است؟
مزار حافظ در کدام قسمت حافظیه قرار دارد؟
عمارت شاپوری
برای هر ایرانی، نام شیراز یادآور باغ‌های زیبا، بناهای تاریخی و جاذبه‌های دیدنی متعدد است. در بین جاذبه های گردشگری شیراز، عمارت شاپوری یکی از جذاب‌ترین‌ها محسوب می‌شود. این عمارت مجلل از یادگارهای دوره پهلوی است. همراه ما باشید و بیشتر درباره عمارت شاپوری بخوانید.
معرفی عمارت شاپوری
عمارت شاپوری از زیباترین باغ‌عمارت‌های شیراز و مکان های دیدنی استان فارس است. این عمارت به دوره پهلوی اول تعلق دارد و در آن می‌توان تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی را مشاهده کرد. در این مجموعه جلوه‌های طبیعی باغ و معماری زیبای بنا در کنار یکدیگر چشم‌اندازی منحصربهفرد را خلق کرده است.
این باغ‌عمارت که در تاریخ ۱۶ مهر سال ۱۳۷۹ به‌عنوان یک اثر ملی با شماره ۲۷۸۱ ثبت شد، در حال حاضر میزبان کافی شاپ و رستوران عمارت شاپوری است.
عمارت شاپوری کجاست؟
عمارت شاپوری در خیابان کریمخان زند، خیابان انوری، تقاطع اهلی قرار دارد. برای دسترسی به این مکان می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به عمارت شاپوری، ایستگاه زندیه است که با پیاده شدن در آن و اندکی پیاده‌روی، می‌توانید از خیابان‌های توحید و انوری به مقصد برسید. اگر هم قصد استفاده از اتوبوس را دارید، سوار سرویس‌های خط پایانه ولیعصر-پایانه نمازی شوید و در ایستگاه چهارراه زند پایین بیایید. از این ایستگاه با کمی پیاده‌روی، از طریق خیابان انوری به عمارت شاپوری خواهید رسید.
تاریخچه عمارت شاپوری
این عمارت از سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ زیر نظر معمار معروف، ابوالقاسم مهندسی، ساخته شد و به عبدالصاحب شاپوری، یکی از بزرگ‌ترین تجار شیراز، تعلق داشت. تا اوایل دهه ۷۰ هجری شمسی، خانواده شاپوری در این باغ عمارت سکونت داشت؛ اما چند سال پس از اوایل این دهه، خانه به‌صورت متروکه درآمد.
معماری عمارت شاپوری
عمارت شاپوری دو طبقه دارد و زیربنای آن ۸۴۰ متر مربع و مساحت اصلی زمین آن ۴۶۳۵ متر مربع است. بنا به سبک معماری قاجاریه ساخته شده است و در لیست اولین بناهایی قرار دارد که با رویکرد معماری آزادانه طراحی و ساخته شده‌اند.
دسترسی اصلی ساختمان در محور اصلی نیست و برای ورود به داخل آن باید چرخش ۹۰ درجه‌ای در نمای شمالی داشت. معابر باغ نیز از الگویی کاملا متقارن پیروی می‌کند؛ اما درختان به‌صورت قرینه کاشته نشده‌اند. همچنین اضافه کردن بالکن، سنتی غیرمتعارف در معماری ایران بود؛ ولی در این بنا از بالکن استفاده شده است.
نقشه و طرح کلی این عمارت بسیار خاص و در دوره خود بی‌نظیر بوده است؛ به‌عنوان مثال در این بنا از راه‌پله استفاده کرده‌اند که در هیچ‌یک از بناهای آن زمان راه‌پله دیده نشده است. ضمنا در داخل عمارت اتاق‌های زیادی وجود دارد که هرکدام دارای کارکرد خاصی است. نوآوری‌های استفاده‌شده در باغ عمارت شاپوری آن را به یک باغ ایرانی اروپایی تبدیل کرده است.
در نمای غربی عمارت ستون‌های مدور و منقوش گچی با کاشیکاریهای طرح هخامنشی بر پیشانی ایوان فوقانی دیده می‌شود و در مرکز باغ عمارت، حوض پنج پر بزرگ زیبایی وجود دارد که جلوه‌ای زیبا به باغ داده است
از جمله درختان کاشته شده در باغ شاپوری می‌توان به سرو، افرا، چنار، انجیر، انار، نارنج و خرما اشاره کرد که در کنار گل‌های رز و شمعدانی، باغ را به زیبایی آذین کرده‌اند.
کافی شاپ و رستوران عمارت شاپوری
کافی شاپ و رستوران عمارت شاپوری محلی دنج و زیبا برای گذراندن وقت است و فرصتی عالی برای تجربه‌ای منحصربهفرد از صرف غذا در خانه ای تاریخی. غذاهای ایرانی و محلی نظیر دیزی، کباب‌ها و لاپلویی گوشت در بخش رستوران و انواع نوشیدنی‌های تابستانی، بستنی و قهوه در بخش کافی شاپ عرضه می‌شود. البته قیمت منوهای رستوران و کافی شاپ ممکن است کمی بالا باشد.
پرسش‌های متداول
عمارت شاپوری کجاست؟
دسترسی به عمارت شاپوری چگونه است؟
ساعات بازدید عمارت شاپوری کدامند؟
بهای بلیط عمارت شاپوری چقدر است؟
گالری تصاویر
مسجد نصیر الملک
سالانه گردشگران بسیاری به شیراز سفر می‌کنند. یکی از مشهورترین دیدنی های شیراز مسجد نصیر الملک است که بازی نور و رنگ در فضای آن هر کسی را مدهوش خود می‌کند. همراه کجارو باشید و بیشتر درباره این مسجد تاریخی بدانید.
معرفی مسجد نصیر الملک
مسجد نصیر الملک یکی از زیباترین مساجد شیراز است که قدمت آن به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. این مسجد در محله‌ای واقع شده است که پیشتر به خانواده قوام تعلق داشت و تعدادی از آثار تاریخی آن دوران، در آن واقع شده‌اند. امروزه این مسجد دوست‌داشتنی که با نام مسجد صورتی نیز شهرت دارد، یکی از پرطرفدارترین جاهای دیدنی استان فارس در شیراز به شمار می‌رود و محبوبیت زیادی بین گردشگران داخلی و خارجی دارد.
مسجد نصیر الملک کجاست؟
مسجد نصیر الملک در محله گودعربان و خیابان لطفعلی خان زند واقع شده است. برای دسترسی به این مکان می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به مسجد، ایستگاه ولیعصر است که با آن حدود ۱.۵ کیلومتر فاصله دارد. می‌توانید این مسافت را با تاکسی یا به‌صورت پیاده طی کنید. اگر قصد استفاده از اتوبوس را دارید، اتوبوس‌های خط پایانه ولیعصر-پایانه نمازی را سوار و در ایستگاه چهارراه مشیر پیاده شوید. همچنین اگر با خودروی شخصی قصد بازدید از مسجد را دارید، پارکینگ‌‌های استقلال، فرهنگ و طالقانی در خیابان پیروزی و فاصله پنج دقیقه‌ای از مقصد قرار گرفتهاند که می‌توانید برای پارک خودرو از آنها استفاده کنید.
تاریخچه مسجد نصیر الملک
مسجد نصیرالملک به دستور میرزا حسن علی ملقب به نصیرالملک ساخته شد که یکی از بزرگان سلسله قاجار بود. معماری مسجد کار محمد حسن معمار بوده است. مدت ساخت بنا حدود ۱۲ سال، از سال ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ هجری قمری به طول انجامید. زیربنای مسجد برابر با ۲۲۱۲ متر مربع و مساحت آن برابر با ۲۹۸۰ متر مربع است. مرمت، حفظ و نگهداری این بنای باشکوه و ارزشمند با رعایت استانداردهای بین‌المللی مرمت آثار تاریخی، از سالها پیش توسط موقوفه نصیرالملک به تولیت آقای محمود قوام و مدیریت آقای مهندس کوروش جاویدی پارسی جانی آغاز شد و همچنان ادامه دارد.
معماری مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک دارای صحن وسیعی است که در سمت شمال مسجد قرار دارد. این مجموعه ارزشمند چندین بخش مختلف دارد که هنر معماری در هرکدام آنها به شکلی کرده یافته است.
سردر ورودی مسجد نصیرالملک
در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ است که سقف آن را با کاشی‌های هفت رنگ زینت داده‌‌اند. ازاره طاق‌نمای آن از سنگ گندمک است و طاق‌نمای ورودی آن مقرنس‌کاری زیبایی از کاشی هفت رنگ دارد. درهای ورودی این مسجد، دو در بزرگ چوبی است که در بالای آن روی سنگ مرمر شعری از شوریده شیرازی به مناسبت سازنده مسجد و سال اتمام آن دیده می‌شود.
شبستان غربی مسجد نصیرالملک
مسجد دارای دو شبستان شرقی و غربی است که هر دو شبستان برخلاف معمول به خاطر جهت‌گیری ساختمان قبله در امتداد محور قبله واقع شده‌اند. شبستان غربی پوشش آجری دارد و بیشتر روی آن کار شده و زیباتر است. طاق این شبستان روی ستون‌های سنگی با طرح مارپیچ است. این ستون‌ها در دو ردیف ۶تایی و به تعداد دوازده عدد به نیت دوازده امام قرار گرفته است. همچنین این شبستان هفت درگاه دارد که با هفت در چوبی و شیشه‌های رنگارنگ آن را به صحن مسجد مرتبط می‌کند. از این شبستان به‌عنوان شبستان زمستانه یاد می‌شود.
شبستان شرقی مسجد نصیرالملک
سنگ‌تراشی و تزیین این شبستان الهام گرفته از مسجد وکیل و مسجد مشیر شیراز است و از سنگ گندمک یک‌پارچه ساخته شده است. طاق و دیوارهای شبستان را با کاشیکاریهای زیبا تزیین کرده‌اند و آسمانه آن را با نقش‌هایی چون گل‌و‌بته، نقوش اسلیمی و چند آیه از آیات قرآن به خط ثلث عالی آراسته‌اند. کف شبستان با کاشی‌های فیروزه‌ای مزین شده است و سنگ کف محراب آن که از کف شبستان پایین‌ترواقع شده، از جنس مرمر است. عرقچین‌های بین تویزه‌های شبستان خیز کمی دارپ. این شبستان در واقع شبستان تابستانه محسوب می‌شود.
طاق مروارید
مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که شبیه هم نیستند و ایوان شمالی زیباتر از ایوان جنوبی است. ایوان شمالی دارای سه نیم طاق در سه طرف است و از سمت چهارم به صحن راه دارد. طاق میانی طاقی بلند است، که به طاق مروارید معروف است. بر دیوارهای این طاق آیات قرآنی و احادیث نوشته شده است و در سمت چپ آن نیز تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری قید شده است. همچنین این ایوان دارای چهار غرفه است و سقف میانی آن با مقرنس‌کاری و کاسه‌سازی پنج کاسه مزین شده است. در لابلای آجرهای بدنه این طاق چوب‌هایی برای جلوگیری از لرزش زلزله کار گذاشته‌اند.
ساعات بازدید و بلیط مسجد نصیر الملک
ساعات بازدید مسجد نصیر الملک در دو نیمه سال متفاوت است. در نیمه اول سال می‌توانید بین ساعات ۸ تا ۱۷ از مسجد بازدید کنید و در نیمه دوم سال از ساعت ۷ تا ۱۶:۳۰. این مجموعه در روزهای اربعین، تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) تعطیل است. مسجد نصیر الملک امروزه بیشتر به‌عنوان مسجد-موزه فعالیت دارد و بهای بلیط آن در سال ۱۳۹۹، پنج هزار تومان برای گردشگران داخلی و ۲۰ هزار تومان برای گردشگران خارجی بوده است. امکان اقامه نماز به‌صورت انفرادی وجود دارد.
پرسش‌های متداول
مسجد نصیر الملک کجاست؟
بهترین زمان بازدید از مسجد نصیر الملک چه ساعتی است؟
ساعات بازدید از مسجد نصیر الملک کدامند؟
بازدید از مسجد نصیر الملک هزینه‌ای دارد؟
