نام شهر کاشان در ذهن‌ها با عطر و بوی گل محمدی و گلاب ناب عجین شده است. کاشان زیبا اگرچه در بخش کویری ایران قرار دارد، اصالت و زیبایی بی‌نظیر و معماری و هنر چشم‌نواز در جای‌جای آن موج می‌زند؛ همین امر سبب شده است تا این شهر یکی از مقاصد گردشگری مهم در میان گردشگران باشد. خانه بروجردی ها از جاهای دیدنی کاشان است که سیاحت در آن به تمام علاقه‌مندان تاریخ ایران و معماری اصیل پیشنهاد می‌شود. در ادامه به معرفی این بنای باشکوه و منحصربه‌فرد می‌پردازیم.

خانه بروجردی ها کجاست؟

خانه بروجردی ها از بناهای تاریخی و چشم‌گیر شهر کاشان است. خانه بروجردی‌ها نماد معماری درون‌گرای ایرانی است و باشکوه فراوان، چشم هر بازدیدکننده‌ای را خیره می‌کند. معماری منحصربه‌فرد و زیبای خانه بروجردی ها سبب شده است تا در لیست زیباترین جاذبه‌های تاریخی ایران قرار گیرد. این بنای تاریخی در جنوب شرقی شهر زیبای کاشان، محله محمد سلطان میراحمد یا خیابان علوی فعلی قرار دارد.

قدمت خانه بروجردی‌ها به‌طوری که در کتیبه چهار طرف تالار آن آمده است، به سال ۱۲۹۲ هجری قمری باز می‌گردد. ساخت این مجموعه حدود ۱۸ سال یعنی از سال ۱۲۹۲ تا سال ۱۳۱۰ هجری قمری به درازا کشید و بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ‌کار و آینه‌کار و دیگر هنرمندان در آن به کار گرفته شدند. این خانه از نظر طرح، معماری، قدمت، تزیینات نقاشی و گچبری از نفیس‌ترین آثار تاریخی دوره قاجار به شمار می‌رود. خانه بروجردی ها در ۱۳ خرداد سال ۱۳۴۵ با شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به رسیده است. در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ رئیس کنفرانس عمومی یونسکو، بعد از بازدید از کاشان و خانه بروجردی ها، به‌دلیل معماری فوق‌العاده و ساخت‌و‌ساز سازگار، این بنا را به‌عنوان زیباترین خانه تاریخی قاره آسیا و انتخاب برتر یونسکو از نظر محبوبیت جاذبه گردشگری معرفی کرد.

جلوه و اهمیت خانه بروجردی‌ها به‌حدی است که بادگیرهای آن به نمادی از شهر کاشان تبدیل شده‌اند. آثار هنری چشم‌گیر، نقاشی‌های هنرمندانه و کاشی‌کاری‌های رنگارنگ از دیگر ویژگی‌های خانه بروجردی ها هستند و در ساخت و تزیین آن بیش از ۱۵۰ هنرمند گچ‌کار، بنا و آینه‌کار همکاری کرده‌اند.

تا امروز مرمت‌های زیادی در قسمت‌های مختلف بنا انجام شده است. استحکام بخشی در بخش عمده‌ای از خانه و تثبیت نقاشی‌ها به دست کارشناسان اداره میراث فرهنگی کاشان بخشی از این مرمت‌ها هستند.

مسیر دسترسی به خانه بروجردی های کاشان

آدرس: استان اصفهان، کاشان، محله سلطان میراحمد، خیابان علوی 

شماره تماس: ۰۳۱۵۵۲۲۳۷۷۷

خانه بروجردی‌ها با مرکز شهر کاشان حدود چهار کیلومتر فاصله دارد. برای رفتن به این جاذبه گردشگری بعد از بلوار کشاورز در میدان امام حسن از خروجی اول خارج و وارد بلوار شهیدان ستوده شوید. بعد از میدان شورا مسیر خیابان مدرس را در پیش بگیرید. در ادامه از میدان امام حسین وارد خیابان ملامحسن شوید و بعد از میدان قاضی اسدالله مسیر خیابان بخارایی را پیش بگیرید. سپس از فرعی دست چپ وارد خیابان پشت قلعه شوید. خیابان منتظری و سیاه کار شما را به خانه بروجردی ها می‌رسانند.

مالک خانه بروجردی‌ ها کیست؟

ساخت خانه زیبای بروجردی‌ها داستانی عاشقانه دارد. در این روایت سید حسن، عاشق دختر خانواده مرفه و اصیل طباطبایی، نماینده برجسته تجارت فرش در کاشان می‌شود. سید حسن به خواستگاری می‌رود و پدر دختر شرط رضایت به این وصلت را ساخت خانه‌ای در نزدیکی خانه طباطبایی و هم‌تراز با آن اعلام می‌کند.

سید حسن شرط را قبول می‌کند و ساخت خانه بروجردی‌ها شروع می‌شود. حاج حسن و همسرش ابتدا در خانه طباطبایی‌ها ساکن می‌شوند و بعد از هفت سال، پس از پایان ساخت اندرونی به خانه بروجردی‌ها نقل مکان می‌کنند. تکمیل قسمت‌های مختلف خانه ۱۱ سال دیگر طول می‌کشد.

درمجموع ساخت و تکمیل خانه بروجردی‌ها ۱۸ سال، یعنی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۱۰ هجری قمری به طول می‌انجامد و در نهایت به یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی کاشان تبدیل می‌شود.

معماری خانه بروجردی‌ ها

خانه بروجردی‌ها به‌طور کلی دو طبقه دارد؛ ولی در بخش جنوبی به‌همراه سرداب سه طبقه را شامل می‌شود. زیربنای خانه بروجردی ها هزار متر مربع و مساحت کلی آن ۱۷۰۰ مترمربع است. بالای تالار اصلی خانه یک سقف گنبدی شکل قرار دارد. همین طراحی و شکل ظاهری خانه بروجردی‌ها سبب شده است تا این بنا با ساختمان‌هایی مقایسه شود که توسط گائودی در بارسلونا ساخته شده‌اند.

مصالح به‌کار رفته در ساخت خانه بروجری‌ها، پنجره‌های رنگارنگ در اتاق‌ها، سالن‌ها و حیاط، نقاشی‌های روی دیوارها و سقف، گچ‌بری‌ها و معماری خارق‌العاده ایرانی روی دیوارها، همه و همه آن را به یک شاهکار معماری بدل کرده‌اند. مصالح اصلی آن از خشت خام است و تمامی عناصر سازه‌های اصلی بنا (جرزها، دیوارها و پوشش‌ها) از خشت خام با ملاط گل یا گچ یا ترکیب آن‌ها ساخته شده‌اند. آجر ختایی با اشکال و طرح‌های گوناگون در نماها و ازاره‌ها (قسمت پایینی دیواره‌ها) به کار گرفته شده‌ است و نمای بدنه‌ها نیز از آستر کاهگل همراه با گچبری‌های متنوع هستند. دیوارهای بیرونی و کف پشت بام هم با کاهگل اندود شده‌اند. در بعضی از قسمت‌ها که نیاز به ایجاد پوششی تخت بوده یا در معرض نیروی کششی قرار داشته، در حد محدودی از چوب استفاده شده است. این چوب‌ها در برخی از قسمت‌ها مانند ستون‌های تزیینی ایوان و سقف‌های تخت راهروهای طرفین ایوان اصلی به کار رفته‌اند.

در ساخت خانه بروجردی ها بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند همکاری کرده‌اند. استاد و معمار معروف قرن ۱۳ هجری، «علی مریم کاشانی» طراح و سازنده اصلی این خانه تاریخی است. خانه طباطبایی ها و تیمچه امین الدوله واقع در بازار میانچال کاشان نیز از دیگر آثار این معمار چیره‌دست محسوب می‌شوند.

تزیین فضای داخلی خانه با نقاشی و حکاکی‌های پیچیده از ویژگی‌های منحصربه‌فرد خانه بروجردی ها به شمار می‌رود که ظاهری مجلل و هویتی ویژه‌ به آن بخشیده است. در گچ‌بری‌های خانه بروجردی‌ها به حرفه و کسب و کار صاحب خانه نیز اشاره شده است و نشانه‌هایی از کسب‌و‌کار تجارت صاحب نظنزی آن وجود دارد.

این نقاشی‌ها و گچ‌بری‌ها زیر نظر بنیان‌گذار اولین مدرسه نقاشی در ایران، یعنی «میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی» ملقب به صنیع‌الملک و برادرزاده ایشان «میرزا محمدخان غفاری کاشانی» ملقب به کمال‌الملک به اتمام رسید.